Conlanger

Rémy

Romański (rumã, linyua rumană) to język romański używany w jaruzyjskiej Romanii. Fonologia i tablice koniugacyjne i deklinacyjne są [link widoczny dla zalogowanych]. W tym temacie objaśnię szerzej gramatykę.

Na początek jednak wyjaśnienie słów użytych do modelowych odmian w tabelach (z poprawkami, których nie chciało mi się jeszcze wprowadzić na wiki):
vent [bɛ̃t] - wiatr
nume ['numɛ] - imię
detaliu [dɛ'taliw] - szczegół
papa ['papa] - tata (por. mama ['mama] - mama)
linyua [li'ɲua] - język
frătrănitate [frətrəni'tate] - braterstwo (por. frăţiune [frə'ʦjune] - bractwo)
perete ['pɛrɛtɛ] - ściana
manu ['manu] - dłoń
sur [sur] - sam
armirariu [armi'rariw] - armilarny
ferice [fɛ'riʧɛ] - szczęśliwy
cantare [cã'tarɛ] - śpiewać
păriare [pə'rjarɛ] - mówić
cadăre [ka'dərɛ] - spadać
vîndere [bɨn'dɛrɛ] - sprzedawać
dormire [dɔr'mirɛ] - spać
finire [fi'nirɛ] - kończyć
havăre [a'bərɛ] - mieć
fire ['firɛ] - być
dubere [du'bɛrɛ] - mieć powinność
putere [pu'tɛrɛ] - móc
vrăre ['brərɛ] - chcieć

Kwadracik

Czyżby skrzyżowanie rumuńskiego i sardyńskiego? O dziwo nawet mi się podoba.

Rémy

Można to tak określić, chociaż starałem się rumuński skrzyżować z iberyjskimi, które są mu genetycznie bliższe niż włoski i francuski. Sardyńskie i sycylijskie wpływy w zasadzie głównie widoczne są w fleksji czasowników.

Główne cechy rumuńskie to rotacyzm i palatalizacja łacińskiego "l". W romańskim zachowałem jednak normalny bezokolicznik (rumuński ma dwie formy: krótką i długą) oraz dodałem imiesłów teraźniejszy, który w rumuńskim nie istnieje.

I jeszcze niuans ortograficzny: jeśli słowo kończy się na ã, ẽ lub õ, to po dodaniu do niego rodzajnika określonego te litery rozbijane są spowrotem na an, en i on.

pittmirg

Rémy

Mônsterior

noi dubebem - przepiękne Wink

Eu no dub... (zapewne zrobiłem już jakiś karygodny błąd, więc przechodzę na polski)
Nie powinienem zapewne zabierać głosu, zważając na mój brak wiedzy lingwistycznej, ale jestem wręcz zachwycony!
Romańskim aż chce się mówić!

Rémy

miło mi, że się podoba

Skoro poruszasz temat negacji...

Odpowiednikiem włoskiego non, francuskiego ne itd. w romańskim jest nă, które przed samogłoskami i niemym h ulega elizji, oznaczanej w piśmie przez n'. W przeciwieństwie do większości języków romańskich i słowiańskich, a podobnie jak w angielskim, nie ma podwójnej negacji. Oto parę negujących zaimków i ich przeciwieństwa:
năştiun - nikt ciicun - ktoś totel mînd - wszyscy
Năştiun păriează cu Ghenina. - Nikt nie rozmawia z Janiną.
Ciicun păriează cu Ghenina. - Ktoś rozmawia z Janiną.
Totel mînd păriează cu Ghenina. - Wszyscy rozmawiają z Janiną.

nată - nic re - coś tot - wszystko
Ham buit nată. - Nic nie piłem.
Ham re buit. - Coś wypiłem.
Ham buit tot. - Wszystko wypiłem.
(buit - im.prz. od. băre - pić)

năştiunde - nigdzie, ciiunde - gdzieś, prutot - wszędzie
Mergeăi năştiunde. - Nigdzie nie poszedłem.
Mergea ciiunde. - Gdzieś poszedł.
Poteru mergere prutot! - Mogli pójść wszędzie!
Drugie e w formach "mergeăi" i "mergea" jest nieme i służy jedynie temu, aby zasygnalizować, że "g" wymawiane jest tutaj jako /ʤ/: /mɛr'ʤəi/, /mɛr'ʤa/. "Mergere" jest czasownikiem półregularnym, bo odmienia się regularnie, ale nie według przypisanego mu wzoru koniugacji III, a koniugacji II.

ghemai, năşticand - nigdy, viciu - kiedyś, sempru - zawsze
Ham ghemai vădut tiu girmã. - Nigdy nie widziałem twojego brata.
Ham vădut tiu girmã năşticand. - Nigdy nie widziałem twojego brata.
Ham vădut viciu tiu girmã. - Kiedyś widziałem twojego brata.
Sempru cand sîm la tia casa, vid tiu germã. - Zawsze gdy jestem w twoim domu, widzę twojego brata.[/i]

Etymologicznie:
năşti <- lat. ne scio (ne scio - *ne stiu - nă ştiu - năşti)
un <- lat. unus
cii <- lat. qualis que (qualis que - *qualque - *ciaici - *cici - cii)
tot <- lat. totus
mînd <- lat. mundus
nată <- lat. (res) nata
re <- lat. res
unde <- lat. unde
prutot <- pru + tot
pru <- lat. pro
ghemai <- lat. iam magis (iam magis - *iamagis - *iămagi - *gămagi - ghemai)
cand <- lat. quando
viciu <- lat. vicis
sempru <-lat. semper

Rémy

A co do eu no dub.

Zaimki osobowe w mianowniku zwykle opuszcza się, służą one podkreśleniu wykonawcy czynności: Nă dub eu, ma tu! - Nie ja powinienem to zrobić, ale ty.

Tak więc zdanie "Nie powinienem zabierać głosu" będzie wyglądało tak: Nă dub prîndere voce., albo z mniejszą dawką polonizmu Nă dub păcare atenţiala spre mine.

Rémy

W przeciwieństwie do rumuńskiego, w romańskim nie nadużywa się trybu łączącego. Występuje on w języku literackim wyłącznie po czasownikach simţire i simţirse (czuć i mieć wrażenie), z którymi łączy się spójnikiem ce.

Me simţ c'el nă fuchi căriera. - Mam wrażenie, że on nie zrobi kariery.

Ale:
Mi se păre c'el nă facera căriera. - Wydaje mi się, że on nie zrobi kariery.

W mowie potocznej, tryb łączący często zastępuje za to tryb warunkowy/przypuszczający, jednak w piśmie uważane jest to za poważny błąd.
Cantai, şi hărai voce. = *Canti, şi hi voce. = Zaśpiewałbym, gdybym miał głos.

Rémy

Funkcje bezososobowych form czasownika na przykładzie oklepanego cantare [kã'tarɛ] (śpiewać):
a) bezokolicznika objaśniać raczej nie trzeba. W romańskim zachował on łacińską konstrukcję z końcówką -re, zachował też cztery koniugacje, chociaż 1. (-are), 2. (-ĕre) i 3. (-ēre) nieco się ze sobą wymieszały. Do pewnych niecodziennych cech romańskiego należy to, że bezokolicznik może być potraktowany jako rzeczownik rodzaju żeńskiego i oznaczać nazwę czynności: cantarea - śpiew, śpiewanie.
b) imiesłów teraźniejszy jest używany do tworzenia popularyzujących się w języku form ciągłych stare + imiesłów teraźniejszy. Wcześniej stosowany był głównie jako suplement gerundium przed samogłoskami. Stă cantant - On śpiewa (robi to w tej chwili, od pewnego czasu i nie kończy w momencie mówienia)
c) gerundium przejęło funkcję imiesłowu teraźniejszego już na etapie języka średnioromańskiego. Polskim odpowiednikiem byłyby imiesłowy przysłówkowe - gerundium oznacza czynność trwającą w tle robienia innej czynności. Nie można połączyć go z formą ciągłą. Cantandu ham spărat ferăstrala. - Umyłem okna śpiewając.
d) imiesłów przeszły służy do tworzenia czasów przeszłych, takich jak trecut cupus (havăre cz.ter. + imiesłów przeszły). Może także funkcjonować jako przymiotnik - wtedy uzgadnia się w rodzaju, liczbie i przypadku z rzeczownikiem, który określa. Am cantat. - Śpiewałem. Canţiune cantată fue frumosă. - Zaśpiewana piosenka była piękna.

Leto Atryda

Rémy

Istnieje, ale w zasadzie rzadko. Zwykle w nowszych zapożyczeniach. W innych wypadkach albo jest zrotacyzowane, albo spalatalizowane do /λ/ (z łac. ill-), albo wręcz do /i/. No i w rodzajnikach jest /l/: -el, -le, -la, -li, -lor, -elui. Jeszcze rzadszym dźwiękiem jest /x/, zapisywane jako "j".

Rémy

Romański jest językiem fleksyjnym i posiada deklinację rzeczowników i przymiotników, ale stwierdzenie, że została ona odziedziczona z łaciny, jest błędne. Istnieją cztery przypadki: mianownik (nomînativ), dopełniacz (genitiv), biernik (acuzativ) i celownik (dativ). Formy mianownika i biernika są tożsame, podobnie jak formy celownika i dopełniacza. Wywodzą się z łacińskich zaimków wskazujących ille (> -el, -le, -l), illa (-la, -a), illi (-elui, -lui, -ei) i illorum (-elor, -ilor, -lor), a ich postpozycję datuje się oficjalnie na początek wieku XVII (wcześniej autorzy posługiwali się nimi zarówno w opcji "przed" jak i "po").