Conlanger

marteno rodia

W jaki sposób oznaczano cel i przyczynę w jęz. ps., scs. i in. jęz. słow.?

Po polsku mamy: Idę do piwnicy po ziemniaki. W jęz. ros. i w pol. gwarach byłoby raczej za czymś zamiast po coś. Chociaż nie wiem, czy ten przyimek może oznaczać taki zupełnie abstrakcyjny cel. Po ros. chyba nie można powiedzieć czegoś w stylu: za czem ty to sdiełał? = 'po co to zrobiłeś?' (ja niestety się tego języka nie uczyłem). "Pójść za czymś" kojarzy mi się generalnie głównie z zakupami...

Z kolei przyczynę oznacza po polsku przyimek "dla": dlaczego to zrobiłeś?. Dygresja: Żeby było śmieszniej, w innych jęz. (niesłowiańskich) bywa różnie; w ang. "dla" oznacza w zasadzie cel (co wg mnie jest dość logiczne), bo mamy what for? 'po co?', ale z drugiej strony for może być również spójnikiem oznaczającym 'ponieważ' (przyczyna!).

Bardzo ładnie cel i przyczynę rozgranicza esperanto: por = 'dla, w celu' oraz pro = 'z powodu'... ale dla zaciemnienia obrazu 'pro' po łac. to chyba 'dla', nieprawdaż? (łaciny też nie znam)

Koniec dygresji - wracamy na nasze podwórko, gdzie też jest to wystarczająco zamieszane. Bowiem po ros. mamy "po" dla oznaczenia przyczyny (paczemu?), tyle że z celownikiem zamiast biernika, podczas gdy to samo "po" oznacza po pol. wyraża cel. A po pol. przyczynę oznaczamy za pomocą "dla": dlaczego? Tego samego nieszczęsnego "dla", którym wg mnie logicznie jest wyrażać cel...

A moje pytanie wygląda tak: dlaczego tak jest? skąd to całe zamieszanie i jak było na początku?

Constantine Frank Hawkman · Gość

W mojej opinii niejako cechą występująca w wielu językach tzw. makrofamilii nostratyckiej jest oznaczenie celu strukturą celowniczą i przyczyny strukturą ablatywną. Za przykład może posłużyć choćby Japoński : "Dochite?" ("Dlaczego") i odp. "Kira dakara" ("Bo jestem Kirą").

To rozgraniczenie jest logiczne , gdyż potrzeba uczynienia jakiejść czynności pochodzi od przyczyny. Analogicznie potrzeba wykonania niejako ma na celu uzyskanie efektu, czyli czynności jest wykonywana ku określonemu żałożeniu. Stąd w angielskim "for" jako "ponieważ' - zrobił to dla uzyskania efektu - mówimy o wykonywaniu czynności do celu, które już się odbyło (kolicznick celu w zdaniu czasu przeszłego jako okolicznik przyczyny?). Zapewne podobnie dzieje się w rosyjskim.

W ros. możemy zapewne miec też i dwa różne znaczenia słowa "po" o podobnym brzmieniu, lecz różnej etymologii.

Wydaje mi się, iż trudno jest stwierdzić, gdzie to się zaczeło. Być może jest to wysoce zakodowane w rozumowaniu językowym społeczeństw starożytnych.

Leto Atryda

zavadzky

A ja się zastanawiam, kogo w kilkanaście godzin po północy 1 stycznia interesuje cel i przyczyna. :P

muggler

Bo niektórzy zaczęli świętować już wcześniej, albo mają dobry metabolizm? ;>

zavadzky

podziwiam

marteno rodia

heh... zamiast odpowiedzi jakieś aluzje Wink

ja tego posta zacząłem pisać w Sylwestra i myślałem, że gdy już się wpakuję w garnitur a żona jeszcze będzie się szykować, to zdążę go dokończyć i wysłać - ale wyszło inaczej i wysłałem go dopiero dziś

Vilén · Gość

muggler

zavadzky

marteno rodia

Heh... zapomniany temat, a nikt nie odpowiedział na moje pytanie. Nikt nie wie? Może zapytam na [link widoczny dla zalogowanych] ?

bandziol20