Conlanger

Asgair

Hríngraskjálla [X-SAMPA: xri:Ngrask'{l:a] jest jednym z kilkunastu języków, których tworzenie rozpocząłem na potrzeby własnego conworldu. Hríngraskjálla oznacza mniej więcej "Język starszych", "Język przodków" i jest nazwą ukutą na potrzeby załozenia tego tematu na Conlangerze Smile

(zazwyczaj swoich conlangów nie nazywam, chyba że zdołam je dopasować do takich czy innych użytkowników w conworldzie).

W conhistorii udokumentowane są 4 dawne formy tego conlangu, roboczo nazywane przeze mnie "proto", "pre", "old" i "mid". Pierwszego zapisu języka głównym alfebetem conworldu (reprezentowanym tutaj za pomocą alfabetu łacińskiego) dokonano, gdy był on w fazie "mid", stąd niezupełne przystawanie zapisu do "współczesnej" wymowy. Takie rozwiązanie ma swoje plusy, ułatwia bowiem (mnie samemu) połapanie w fleksji i etymologii, a także pozostawia wolną rękę przy tworzeniu dialektów (ten sam zapis, inna realizacja fonetyczna). Formy pierwotne są docelowo punktami wyjścia dla innych conlangów, które - mam nadzieję - przy odpowiedniej ilości wolnego czasu uda mi się od nich wywieść.

Na pierwszy rzut oka hríngraskjálla może wydawać się kolejną przeróbką na bazie języków germańskich. Istotnie, ukryć się nie da, że nieco z nich czerpie - ale głównie jeżeli chodzi o fonetykę. Słownictwo tworzone jest jednak a priori, język - już na tym, wczesnym etapie tworzenia - ma wiele cech oryginalnych: jedna forma mianownika dla liczby pojedynczej i mnogiej; występowanie "rdzenia" rzeczownika, do którego dołączne są m.in. poimki lub funkcjonującego jako przydawka rzeczowna (tak jak w samym hríngraskjálla = hrínn + skjálla); złożony system koniugacji, z występowaniem słów posiłkowych zgodnych z podmiotem i dopełnieniami (podobny - ale nie identyczny - system jak w baskijskim); wśród przyimków (w większości niesamodzielnych): przewaga poimków nad przedimkami etc.

Poniżej prezentuję głoski, występujące w hríngraskjálla (zapis fonetyczny zgodny z X-SAMPA, zapis literowy, przykład wyrazu, dodatkowo przy samogłoskach objaśnienia porównawcze [przy spółgłskach już mi się nie chciało Razz

]):

Samogłoski:

[a] - a - pólla
[a:] - á - mág
[{] - á - lást - (jak ang. "a" w "trap")
[O] - o - átton - (jak pol. "o" w "oko")
[O:] - ó - tóga
[2] - ó - hósk - (jak franc. "eu" w "deux")
[u] - u - vódur
[u:] - ú - lúg
[y] - ú - gúrda - (jak franc. "u" w "tu")
[1] - i - kvásir - (jak pol. "y" w "byk")
[i:] - í, jí - níf, fjír
[i] - í, jí - fíll, kjílla

Uwagi: jak łatwo zauważyć, samogłoski wyróżnione akcentem wymawiane są jak długie przed pojedynczą spółgłoską, zmieniają natomiast swą barwę przed podwójną spółgłoską / dwiema spółgłoskami. Dyftongi nie występują.

Spółgłoski:

[p] - p - pólla
[p:] - pp - náppa
[t] - t - túnn
[t:] - tt - knútta
[k] - k - kós
[k:] - kk - jókka
[b] - b - bálla, bróda
[d] - d - dís
[g] - g - gúrda, gnód
[f] - f,v - frár, svánig
[p\] - f - fíll
[T] - tj - tjór
[C] - kj,hj - kjúnn, hjállar
[x] - h - hnákka, hrínn
[h] - h - hósk
[B] - b - hrába
[D] - d - óda, drár, órda
[G] - g - tóga
[v] - v, f - vódur, máf
[w] - f - stáfr
[W] - hf - hfárra
[j] - j - júlla
[S] - sj - sjáll
[s] - s, ss - sír, snág, tjáss
[z] - s - ásir
[r] - r,rr - róg, grós, árr
[r:] - rr - árra
[l] - l,ll - lást, skíll
[l:] - ll - vúlla
[n] - n,nn,d - níf, ánn, bródna
[N] - n - hríngir
[m] - m,b - mág, hrábna
[t'] - tj - stjúppa
[k'] - kj - skjálla
[f'] - fj - fjúllur
[J] - nj - njóll
[m'] - mj - mjáfra

Uwagi: Geminaty realizowane są podobnie jak w fińskim. Warto zwrócić uwagę na sposób realizacji dźwięków [v], [f], [p\], [W], [w] - wszystkie przy pomocy litery "f". "H" przyjmuje wartość [x] przed innymi spółgłoskami. W pozycji międzysamogłoskowej: "s" [z], "b" [B], "g" [G], "d" [D]. Zresztą, wszystko to łatwo wydedukować z przykładów Smile

Rzut oka na tabelę X-SAMPA wyjaśnia wszystko.

W następnym poście postaram się przedstawić deklinację rzeczowników (V typów; dwa rodzaje gramatyczne; zaledwie 3 przypadki - Nom, Gen i Acc - a do tego tylko jedna forma Nom; ale o tym później).

Kwadracik

Jak na razie ładne. Ortografia pewnie może sprawiać trochę problemów (np. kiedy jaką literę czyta się jak).

Tomassen

Poproszę wymowę w IPA, bo X-SAMPY ja nie tegess za bardzo Wink

Silmethúlë

Tomassen, poszukaj na forum tematu o linkach lingwistycznych i o alfabetach fonetycznych... gdzieś tam masz linka do porównania Sampy i IPA ;P.

Asgair

Deklinacja rzeczowników

We współczesnej ("new" i "mid") deklinacji rzeczownikowej w hríngraskjálla występują jedynie trzy przypadki: mianownik, dopełniacz i biernik, przy czym forma mianownika równa jest dla obu występujących w jezyku liczb: pojedynczej i mnogiej. Dodatkowo, do form rzeczownika należy tzw. rdzeń. Nie jest to nazwa zbyt trafna; w rzeczywistości jest to temat dawnego celownika, miejscownika i wołacza liczby pojedynczej oraz mianownika liczby mnogiej. Bezpośredni przodek języka ("old") charakteryzował się bowiem tymi formami (a zatem łącznie: Nom, Gen, Dat, Acc, Loc, Voc dla obu liczb). W języku współczesnym wyszły one z użycia (na rzecz innych rozwiązań – o tym później). [Warto nadmienić przy tej okazji, że forma "pre", z której wywodziła się "old", nie posiadała miejscownika, sama zaś ewoluowała z języka "proto", który był, jak to mówią, trójdzielny Smile

, tzn. miał ergativus, absolutivus i accusativus.]
Występują dwa rodzaje rzeczowników: męski i żeński. Dwie pierwsze deklinacje opisują odmianę rzeczowników męskich, dwie kolejne – żeńskich (chodź zdarzają się – liczne – wyjątki!); deklinacja piąta jest "dwurodzajowa". Tak się złożyło Smile

, że w każdej deklinacji występują dwa typy odmiany: A i B. Końcówki fleksyjne w obu typach są te same, właściwe danej deklinacji, występują natomiast odmienne oboczności tematów.
Niżej, w pięciu oddzielnych postach, prezentuję całość deklinacji. W nagłówku występują charakterystyczne dla danej deklinacji końcówki fleksyjne, niżej krótki opis ogólny (rodzaj i tworzenie formy "rdzenia"), dalej bardziej szczegółowe opisy typów A i B z przykładami. Oznaczenie np. "Typ A : -d, -g, -f" oznacza oczywiście, że do danej podgrupy należą rzeczowniki zakończone na –d, -g, -f etc. W przykładach podana kolejność form jest następująca: mianownik, dopełniacz l.poj., biernik l.poj., dopełniacz l.mn., biernik l.mn., rdzeń. Informacja "przegłos samogłoski" oznacza zmiany w wymowie: a: > {;, o: > 2;, u: > y (wiem, wiem, znowu X-SAMPA Razz

) W uzasadnionych przypadkach przy niektórych formach dodaję wymowę. Ok, nie przedłużam.

Asgair

Deklinacja I : -r, -s, -a, -ors
Rodzaj męski, rdzeń = Gen. Sg. z epentetycznym -a

Typ A : -d, -g, -f
Przegłos samogłoski w Gen. i Acc. Sg. Oboczności spółgłoskowe w Acc. Sg.

gnód
gnódr
gnóss [gn2s]
gnóda
gnódors
gnódr(a)-

máf
máfr
máfs [m{ws]
máva
mávors
máfr(a)-

mág
mágr
máns [m{ns]
mága
mágors
mágr(a)-

Typ B : -r
Geminacja -r- w Pl.

sír
sírr
sírs
sírra
sírrors
sírr(a)-

glír
glírr
glírs
glírra
glírrors
glírr(a)-

Asgair

Deklinacja II : -ir, -is, -a, -ors
Rodzaj męski, rdzeń = Gen. Pl. (w typie B rozszerzony o -r-) z epentetycznym -a

Typ A : -ll, -st, -sk
Bez zmian tematu

fíll
fíllir
fíllis
fílla
fíllors
fíll(a)-

lást
lástir
lástis
lásta
lástors
lást(a)-

hósk
hóskir
hóskis
hóska
hóskors
hósk(a)-

Typ B : -nn, -ll
Oboczności w obrębie tematu: nn > ng, nd; ll > ld. Rdzeń rozszerzony o -r-

hrínn
hríngir
hríngis
hrínga
hríngors
hríngr(a)-

túnn
túndir
túndis
túnda
túndors
túndr(a)-

sjáll
sjáldir
sjáldis
sjálda
sjáldors
sjáldr(a)-

Asgair

Deklinacja III : -ra, -na, -an, -ors
Rodzaj żeński, rdzeń = Acc. Sg. z epentetycznym -i

Typ A : -ga, -da, -ba
Przegłos samogłoski w Gen. i Acc. Sg. Oboczności spółgłoskowe w wymowie Acc. Sg.

tóga
tógra
tógna [t2gna]
tógan
tógors
tógn(i)-

bróda
bródra
bródna [br2nna] !!!
bródan
bródors
bródn(i)- [br2nni] !!!

hrába
hrábra
hrábna [xr{mna] !!!
hrában
hrábors
hrábn(i)- [xr{mni] !!!

Typ B : -ur
Poza Acc. Sg. -r- jest częścią tematu

vódur
vódra
vódna [v2nna] !!!
vódran
vódrors
vódn(i)- [v2nni] !!!

Asgair

Deklinacja IV : –ur, -, -an, -ors
Rodzaj żeński, rdzeń = Acc. Sg. (w typie B rozszerzony o –n-) z epentetycznym -i

Typ A : –lla, -rra
Przegłos samogłoski we wszystkich przypadkach

pólla [p2l:a] etc.
póllur
póll
póllan
póllors
póll(i)-

árra [{r:a] etc.
árrur
árr
árran
árrors
árr(i)-

Typ B : –kka, -ppa, -tta
Utrata przegłosu w Acc. Sg. (ale obecny w rdzeniu)

júkka [jyk:a]
júkkur
júg [ju:g]
júkkan
júkkors
júgn(i)- [jygni]

stjúppa [st'yp:a]
stjúppur
stjúf [st'yv]
stjúppan
stjúppors
stjúfn(i)- [st'jywni] !!!

knútta [knyt:a]
knúttur
knúd [knyd]
knúttan
knúttors
knúdn(i)- [knynni] !!!

Vilén · Gość

Asgair

Deklinacja V : -r, -n, -ns, -rs
Rodzaj żeński (typ A) i męski (typ B), rdzeń = Gen. Sg. z epentetycznym –i (typ A) lub –a (typ B)

Typ A : -s
Końcówki dodawane po odcięciu –s. Przegłos samogłoski w Pl.

kós
kór
kón
kóns [k2ns]
kórs [k2rs]
kór(i)-

dís
dír
dín
díns
dírs
dír(i)-

Typ B : -ir, -on, -a
Końcówki dodawane po odcięciu –ir, -on, -a. Epentetyczne: –u- w Sg., -i- w Pl.

kvásir
kvásur
kvásun
kvásins
kvásirs
kvásur(a)-

átton
áttur
áttun
áttins
áttirs
áttur(a)-

óda
ódur
ódun
ódins
ódirs
ódur(a)-

pittmirg

Vilén · Gość

Asgair

Dokładnie tak. Mianownik to mianownik, liczba go nie dotyczy Razz

Ale serio: oczywiście, liczba podmiotu (bo jego rolę rzeczownik w mianowniku odgrywa) jest wyrażana, ale w inny sposób - przede wszystkim przy pomocy słów posiłkowych w koniugacji. Podobna sytuacja występuje z "rdzeniem" - jeżeli dołączne są do niego sufiksy, np. -n, oznaczający dopełnienie dalsze (np. gnód > gnódran; pólla > póllin) - wówczas też proste rozróżnienie pojedyncza / mnoga nie jest możliwe. Ale od tego są właśnie już wspomniane słowa posiłkowe (wiem, głupia nazwa, ale chociaż wiadomo, o co chodzi Smile

)