Conlanger

pittmirg

Wysiliłem się i przełożyłem na polski w ramach pomocy społecznej Very Happy

Nazwa: Isuhuwum lub Isuhusa Wundeh (czyli po prostu: Nasz Język)
Fonologia i fonotaktyka

Fonemy spółgłoskowe:

Pijotrfieczerst · Gość

Szczególnie zainteresowała mnie forma przeczenia "mwagobitteh".
Czy litera "w" jest odpowiednikiem polskiego "nie", czy też w wyrazie umieściłeś ją na zasadzie angielskich przyrostków? (formal - informal bądź coś w tym rodzaju).
Ale kobiety mają uroczą funkcję - rybaków :wink:

pittmirg

Tak, -w- to przeczenie ale o tym później. W zasadzie może zamiast "mwagobitteh" powinno być "muhagobitteh" przynajmniej w dialekcie posiadającym fonemiczne /h/... Ciągle nie mam dopracowanych niektórych szczegółów.
Miałem jeszcze wspomnieć, że -h na końcu wyrazu oznacza tylko, że ostatnia sylaba jest akcentowana i nie jest wymiane; samogłoski długie są oznaczane cyrkumfleksami, np. î ô û (ŷ).
Wystepuje kilka nieregularnych rzeczowników, które np. nie mają właściwego swojej klasie przedrostka (np. ma - "kobieta"; liczba mnoga: mima), albo mają jakieś wymiany w rdzeniu.

Sposoby formowania liczby mnogiej w V klasie:
1) niektóre rzeczowniki nie mają liczby mnogiej i mają zawsze prefiks Ø- (tzn. zero); ewentualnie moga ukazywać liczbe tylko na czasowniku; na przykład:
taida - słońce
pid - dawanie (rzeczownik odczasownikowy)
2) inne mają prefiks i- w l.poj. ale nie mają przedrostka w l.mn.; iras przynalezy do tej grupy; l.mn. niektórych rzeczowników na i- może być też nie używana (np. iruk - "czerwień"/rzadziej "krew").
3) jeszcze inne posiadają przedrostek i- w l.poj., zaś ije- w mnogiej; jest to liczniejsza grupa niż poprzednia;
np. idomi - "brzuch" > L.MN. ijedomi

Wyrażanie posiadania

Klityki =sa oraz =jir przyczepiają się do rzeczownika oznaczajacego rzecz posiadaną; muszą one zgadzać się z possessum pw. liczby, w l.mn. są to odpowiednio =se/sate i =jiri/jirte; końcówka -te(h) przypuszczalnie występuje w przypadku rzeczowników żywotnych;
Poza tym, zaimki osobowe moga być sufiksowane do rzeczowników:
isuhu-wum - nasz język.
por. isuhusa wundeh - nasz język
Co ciekawe, w zasadzie nie stosuje się czasownika o znaczeniu "mieć/posiadać", ale obchodzi się to przez zdania egzystencjalne typu "Mój dom istnieje" = "Mam dom" albo "Jest u mnie stopa" = "Mam stopę".

Czasowniki
Czasowniki zgadzają się ze swoim podmiotem (mamy do czynienia z językiem nominatywno-akuzatywnym) pw. klasy i liczby; mają dość podobny zestaw przedrostków:

pittmirg

Dłuższe formy są używane jako emfatyczne. Krótsze formy moga być prefiksowane do czasowników tak jak przedrostki klas rzeczownikowych. Zamiast zaimków 3. osoby niektóre rzeczowniki lub zaimki wskazujące w razie potrzeby mogłyby być użyte. PRzeważnie jednak pomija się je całkowicie jako że jest to tzw. "[link widoczny dla zalogowanych]". Myślę też nad zastąpieniem niektórych z tych zaimków specjalnymi rzeczownikmi w pewnych rejestrach (np. gdy się mówi do wodza Smile

) . Część zaimków jest podejrzanie podobna do tych z innej sąsiadującej, acz bliżej niespokrewnionej rodziny jezykowej; mogły one być w przeszłości zwyczajnie zapożyczone.

Sufiksy czasów:
Przyszły -Ø (stosowany zawsze z tr. nierzeczywistym)
Teraźniejszy widoczny -s
Teraźniejszy niewidoczny -wa
Przeszły -bih (zmienia się -bit- po dodaniu np. końcówki -teh)
Przeszły legendarny: -bit(a)nun/binnu(n) zależnie od dialektu

Czas teraźniejszy widoczny jest prototypicznie stosowany dla opisu sytuacji widzianej przez mówiącego, alr też dla podkreślenia pewności, emfazy czy też podkreślenia, że coś odbywa się dokładnie w tym momencie.
Przeszły legendarny opisuje zdarzenia mityczne i bardzo odległe w czasie.

Przeczenie wyraża się przez odmienienie czasownika i dodanie partykuły ba na począek zdania (raczej opcjonalnej). Używa się jej też do zaprzeczania rzeczowników i innych części mowy.

Przeksztalcenia przedrostków w formie przeczącej (zależą zarówno od tego, czy dany wyraz zaczyna się od samogłoski, czy od spółgłoski, jak i od dialektu):

ro- > ru-/row-
m- > mu-/mw-
r- > ru-/rw-
sa- > so-/saw-/sow-
i- > ju-/iw-
ku- > kub-/kuw-
na- > no-/naw-/now-
wum- > wumo-/wumb-/umw-
ten- > teno-/temb-/temw-

Strona bierna jest tworzona poprzez użycie czasownika (h)as- "dostać, otrzymać" i rzeczownika odczasownikowego. Rzeczownik odczasownikowy należy do V klasy (podgr. 1.) i jest po prostu nagim rdzeniem.

Kwadracik

Ładne... chociaż, czy ja tu czegoś nie rozumiem, czy zgodnie ze strukturą sylaby /h/ nie powinno występować na końcach wyrazów, co jednak tak bardzo często robi?

pittmirg

<h> na końcu wyrazu, jak już wspomniałem, nie jest wymawiane i służy wyłączne jako "spółgłoska-fantom" przesuwająca akcent na ostatnią sylabę. Równie dobrze mógłbym używać np. akutu, ale mi się nie chce.

Zaimki wskazujące:
Proksymalny: -da
Dystalny: -do/-dô

Muszą one przyjmować przedrostek odpowiedniej klasy, np. dla II klasy: nda, ndo.

pittmirg

Zaimki wskazujące muszą się również zgadzać z określanym rzeczownikiem pw. liczby.
roda > rotteh
nda > ndateh
rda > rdateh
sada > sade
ida > ide
rodo > rodoteh
ndo> ndoteh
rdo > rdoteh
sado > sadoi
ido > idoi

Przymiotniki
Jest to zamknięta (czyli raczej nie przybędą nowe Neutral

) klasa dosyć podobna do czasowników, przybierająca takie same jak one afiksy. Określają one rzeczownik, występując najczęściej po nim, choć nie jest to szczególnie sztywna reguła.

maja - dobry (bez dodatkowych określeń zazwyczaj w znaczeniu "odpowiedni")
ta - biały, jasny
ku - czarny, ciemny
iruk - czerwony
W języku isuhuwum istnieje możliwość tworzenia różnorakich złożeń, trzeba jednak pamiętać, człon określający występuje w nich po określanym (czyli po głównym rdzeniu; podobnie jest zresztą w dwiŋie).
maja-iras - smaczny
maja-wunded - dobry dla nas (=d to klityka allatywno/celownikowa)
Powyższe nazwy kolorów są jedynymi prostymi i częściej używanymi w języku. Inne musiałyby byc wyrażone przez jakąś metaforę albo porównanie.
Przymiotniki mogą być łatwo użyte jako rzeczowniki: należą do V klasy (podgrupa 1.).
Partykuła a służy m.in. do "tworzenia przysłówków" (w zasadzie nie wyrożnia się takiej części mowy).
Rok roda rotersebih ma a iruk. - Ten mężczyzna (po)malował kobietę na czerwono (zwrot z terse "robić, czynić, pracować").
Trochę składni
Najczęściej spotykanym szykiem zdania jest SVO (podmiot-czasownik-dopełnienie), choć jest on dosyć plastyczny. Przymiotniki stoją zazwyczaj po rzeczowniku, podobnie jak zaimki wskazujące, które w zasadzie do nich należą.

pittmirg

Różne partykuły

a - pełni rolę [link widoczny dla zalogowanych]; ponadto używany do wprowadzania orzecznika w zdaniach z orzeczeniem imiennym;
hou - przyimek ablatywny; oznacza "od, z (czegoś)"; ponadto wprowadza agensa w zdaniach w stronie biernej;

Rortossebawum rohasbiteh dara hou wundeh. - Nasi wrogowie zostali przez nas pobici. (dara - (z)bić)

=d(o) - klityka pełniąca funkcję zbliżoną do allatywu i celownika, tj. "do". Forma dłuższa stosowana jest w przypadku słów kończacych się na spółgłoskę albo dyftong. Ponadto wprowadza dopełnienie dalsze.

Ropidgi ipipi rodad. - Da mu dzidę (ipipi, PL pipi).

Stosuje się go także w przypadku dopełnienia czasownika sau "widzieć"
Ba musaus risu rmajateh-irasdo. - (Ona) nie widzi smacznych ryb.
i paru innych, npl. rorou ("zagrażać"; z normalnym dopełnieniem: "atakować").

mi - przedimek komitatywny; oznacza "z (kimś)"

ne - przedimek lokatywny; oznacza "w, na, u"; jego znaczenie może zostać doprecyzowane za pomocą systemu tzw. "rzeczowników miejsca", o których później.

pittmirg

miu [miu_^] - przyimek narzędnikowy, stosowany do określania przedmiotu, za którego pomocą odbywa się działanie.

Reduplikacja

Reduplikacja w języku isuhuwum należy do procesów derywacyjnych. Jednym z jej 2 głównych zastosowań jest derywacja form iteratywnych czasowników poprzez skopiowanie nagłosowego segmentu typu CV i doklejenie go na początek wyrazu:

dara (zbić) > dadara "uderzać (wielokrotnie)"

Rodarabih rdo miu ipipi. - Uderzył go/je dzidą.
Rodadarabih rdo miu ipipi. - Uderzał (kilkukrotnie) dzidą.

Inne przykłady to np.
terse > teterse "wyrabiać (wielokrotnie)"
hago "chwytać" > hahago "pochwytać, połapać"

W przypadku czasowników rozpoczynających się od samogłoski, ta samogłoska ulega skopiowaniu, po czym następuje epenteza odpowiedniej spółgłoski /h/, /j/ lub /w/.

pittmirg

Drugim zastosowaniem reduplikacji jest derywacja czasowników z przymiotników i rzeczowników, ale obecnie nie jest to już produktywna metoda.

ruki - światło/błysk
ruruk(i) - świecić/połyskiwać
mamaja - poprawić, ulepszyć

Jeszcze wspomnę, że jedną z różnic między przymiotnikami i czasownikami jest sposób negacji; przymiotniki moga byc zaprzeczane tylko przez partykułę ba.

Rzeczownik tok (III) - "człowiek" jest nieregularny i ma liczbę mnogą tek. Innym nieregularnym rzeczownikiem jest rok/rôk "mężczyzna" o liczbie mnogiej rorteh.

Zdania egzystencjalne i łącznik

W znaczeniu "być" stosowanych jest kilka czasowników, przeważnie mających również inne znaczenia. Dobór zależy od rodzaju rzeczownika (klasy, kształtu obiektu) i od sytuacji/położenia.
Często używany jest czasownik nad (czasowniki podaję w formie nagiego rdzenia/czyli rzeczownika odczasownikowego). Jest on nieco nieregularny, jako że forma klasy II to nad- zamiast oczekiwanego mnad- (por. mamaja > mmamaja-), którego innym, wciąż stosowanym znaczeniem jest "siedzieć".

Nadwa a mreti. - Ona jest żoną wodza.
Munadwa a mreti Ona nie jest żoną wodza.

pittmirg

pittmirg

[link widoczny dla zalogowanych] są opracowane przeze mnie transkrypcje na cyrylicę i gruziński.

pittmirg

[link widoczny dla zalogowanych] Co państwo sądzą?

pmva · Gość

Kwadracik

Hmm, jest parę literówek i błędów utrudniających zrozumienie, o co chodzi (patrz: strona 5, dół Wink

). Poza tym - ładne, i przyjemnie się czyta. Widać wyraźne inspiracje kiswahili.