Conlanger

Beowulf

Witam, przedstawiam projekt swojego pierwszego conlangu, nazwanego preliańskim. Fonologia troszkę zainspirowana norweskim, system gramatyczny miał być wzorowany na fińskim, ale jednak niewiele się z tego ostało, bo język będzie fleksyjny. Słownictwo jest w 100% aprioryczne, tworzone dźwięk po dźwięku z wypracowanego inwentarza fonemicznego, język więc klasyfikowałbym jako izolowany. Póki co, nie mam opracowanego żadnego tła społeczno-historycznego, ale sądzę że najchętniej wykorzystałbym prelię w jakimś świecie fantasy.

Oto odcinek 1:

I. FONOLOGIA

1. Inwentarz fonemiczny:

a) Spółgłoski:

/pʰ tʰ kʰ ʈʰ/ <p t k rt>
/b d g ɖ / <b d g rd>
/m n ɳ/ <m n rn>
/f s ʂ h/ <f s si h>
/w r l ɬ ɭ j*/ <w r l hl rl i>

b) Samogłoski:

/i y e ø æ ɑ ɔ u ə**/ <i ï e ë æ a o u>

* w pisowni nie odróżnia się /i/ i /j/, oba fonemy są zapisywane jako <i>
** /ə/ nie ma przypisanej pisowni, ponieważ dowolna samogłoska może być zredukowana do /ə/

2. Fonotaktyka

Struktura sylaby:

(C)(C)V(C)(C)(C).

-zbitki spółgłoskowe nie muszą zgadzać się w dźwięczności; nie zachodzi asymilacja
-spółgłoski aspirowane mogą wystąpić tylko bezpośrednio przed samogłoską (nie mogą stać się pierwszym elementem nagłosowej zbitki ani wystąpić w wygłosie, więc ich dystrybucja jest dość ograniczona, mają jednak status fonemiczny bo kontrastują z /b d g ɖ/); dodatkowo /ʈʰ/ nie może wystąpić w żadnej zbitce na żadnej pozycji
-spółgłoski retrofleksyjne /ɖ ɳ ɭ/ występują tylko po samogłoskach lub na początku sylaby, nie tworzą natomiast żadnych zbitek spółgłoskowych (dopuszczalne jest natomiast sąsiedztwo z inną spółgłoską na granicy dwóch sylab)

3. Cechy suprasegmentalne

Akcent wyrazowy jest stały i pada zawsze na pierwszą sylabę. Powoduje to często redukcję samogłosek w sylabach nieakcentowanych do /ə/, aczkolwiek w mowie starannej ten proces jest znacznie mniej rozpowszechniony.

Intonacja rosnąca jest na ogół używana w zdaniach oznajmujących, a opadająca w pytaniach.

4. Alofonia

-dźwięczne /b d g ɖ / są częściowo ubezdźwięczniane w wygłosie
-/w/ w zbitkach spółgłoskowych oraz zaokrąglone samogłoski powodują labializację poprzedzającej spółgłoski
-/n/ jest realizowane jako [ŋ] przed spółgłoskami welarnymi
-/l/ jest realizowane jako [ɫ] po tylnych samogłoskach w wygłosie oraz między dwiema tylnymi samogłoskami
-/h/ jest realizowane jako [x] w wygłosie

Beowulf

II. MORFOLOGIA

1. Fleksja

Preliański (Prëlia) jest językiem fleksyjnym, z rozbudowaną deklinacją i koniugacją.

a) Rzeczowniki

W ogólnym ujęciu rzeczowniki preliańskie odmieniają się przez dziewięć przypadków, dwie liczby i trzy rodzaje. Rozróżniamy trzy produktywne deklinacje, przynależność do których zależy od rodzaju, oraz szereg rzeczowników nieregularnych, będących pozostałością po dawnych procesach historycznych i charakteryzujących się często archaicznymi właściwościami fleksyjnymi.

Charakterystyka poszczególnych przypadków przedstawia się następująco:

1. Nominativus: podmiot wszystkich typowych zdań, równoznaczny z rolą tematyczną agensa; przejął też rolę dawnego vocativusa
2. Genetivus: dopełniacz, ukazuje relacje przynalezności
3. Accusativus: dopełnienie bliższe
4. Partitivus: oznacza ilość/część czegoś
5. Instrumentativus: używany do określania narzędzia wykonywania czynności
6. Locativus: wskazuje miejsce/lokację, występuje tylko z przyimkami
7. Allativus: wskazuje kierunek w którym wykonywany jest ruch; określa cel; pełni też funkcję dopełnienia dalszego
8. Ablativus: wskazuje kierunek z jakiego wykonywany jest ruch; określa źródło
9. Comparativus: używany w porównaniach: piękne jak… (rzeczownik w COMP.)

Trzy rodzaje preliańskich rzeczowników to męski, żeński i nijaki. Wzorce deklinacyjne przedstawiają się następująco:

Rodzaj męski:

1. NOM sg. hlada ‘ojciec’ pl. hladwa
2. GEN sg. hladas pl. hladwas
3. ACC sg. hladam pl. hladwam
4. PAR sg. hladi pl. hladwi
5. INS sg. hladok pl. hladwok
6. LOC sg. hladiok pl. hladwok
7. ALL sg. hladus pl. hladwus
8. ABL sg. hladuis pl. hladwuis
9. COM sg. hladoi pl. hladwoi

Rodzaj żeński:

1. NOM sg. hludo ‘matka’ pl. hludwo
2. GEN sg. hludos pl. hludwos
3. ACC sg. hludom pl. hludwom
4. PAR sg. hludi pl. hludwi
5. INS sg. hludëk pl. hludwëk
6. LOC sg. hludiok pl. hludwok
7. ALL sg. hludus pl. hludwus
8. ABL sg. hludois pl. hludwois
9. COM sg. hludoi pl. hludwoi

Rodzaj nijaki:

1. NOM sg. sianu ‘dziecko’ pl. sianwu
2. GEN sg. sianus pl. sianwus
3. ACC sg. sianu pl. sianwu
4. PAR sg. siani pl. sianwi
5. INS sg. sianï pl. sianwï
6. LOC sg. sianiok pl. sianwok
7. ALL sg. sianus pl. sianwus
8. ABL sg. sianuis pl. sianwuis
9. COM sg. sianoi pl. sianwoi

Proszę o komentarze i sugestie. Koniugacje, składnia i próbki tekstów pojawią się w najbliższym czasie.

Leto Atryda

Pytania do fonologii:
*dlaczego [ʈ] nie jest przydechowe skoro pozostałe bezdźwięczne zwarte są?
*jak jest realizowane /l/ między dwiema samogłoskami? W wyrazie tulipan spółgłoska ta znajduje się po tylnej samogłosce, a jednak przejście w [ł] wydaje się tam dość dziwne.
*w jakich okolicznościach samogłoski redukują się do [ə]?

Beowulf

1. Spółgłoski retrofleksyjne /ʈ ɖ ɳ ɭ/ w norweskim, z którego zapożyczyłem tą koncepcję, są efektem późniejszego rozwoju, tj. zlania się /r/ z następującymi po nim /t d n l/, na co wskazuje odzwierciedlająca stary stan rzeczy pisownia. Jednakże tam retrofleksy występują tylko w wygłosie, ja postanowiłem umożliwić ich użycie także w nagłosie. W wypadku /d n l/ problemu nie ma, natomiast zastanawiałem się jak się może zachować /r/ z aspirowanym /t/. Założyłem że "prawo serii" i te same właściwości zastosuję w pionie, a nie w poziomie, tzn. nie do wszystkich spółgłosek zwartych bezdźwięcznych a do wszystkich retrofleksyjnych. Bo na zarzut: "czemu jedna ze zwartych bezdźwięcznych nie jest aspirowana, podczas gdy inne są?", można by odpowiedzieć: "czemu jedna ze spółgłosek retrofleksyjnych miałaby być aspirowana, podczas gdy pozostałe nie są?". Summa summarum, zakładam że retrofleksywizacja /t/ zgasiła przydech. Nie jestem pewien czy to prawdopodobne typologicznie - poproszę o sprostowanie, jeśli nie Wink

2. W takim wypadku jest to /l/. Dodam tą informację w pierwszym poście.

3. Im szybsza mowa, tym większe prawdopodobieństwo redukcji w sylabach nieakcentowanych - czyli wszystkich poza pierwszą. Muszę przyznać że dokładny mechanizm pozostaje jeszcze do dopracowania. Ciągle się też zastanawiam czy postulować status fonemiczny /ə/ (np. w angielskim jest to fonem), czy też pozostawić je jako opcjonalne 'free variation' każdej nieakcentowanej samogłoski. Bo stwierdzenie że to alofon jakiekogolwiek wokalicznego fonemu nie ma sensu.

Dziękuje za zainteresowanie tematem i rzeczową krytykę!

pittmirg

Toivo

Beowulf

Hapana Mtu

Jakie końcówki mogą przybierać regularne rzeczowniki w mianowniku pojedynczej? Czy tylko a dla męskich, o dla żeńskich i u dla nijakich?

Jak na język fleksyjny, to dziwnie aglutynacyjnie (co nie znaczy od razu, że źle) tworzy liczbę mnogą.

Beowulf

Domyślnie ma być tak jak to napisałeś, tzn. to będą jedyne produktywne deklinacje, z -a, -o i -u, ale pojawi się trochę nieregularnych rzeczowników z innymi końcówkami (jakimi - to się jeszcze okaże) oraz część rzeczowników odmieniających się jak np. rodzaj męski, ale zachowujących się jak żeński przy odmianie przymiotnika, i odwrotnie, vide: łaciński "poeta". Póki co wszystko jest w sferze szkiców, sam już się gubię w swoich notatkach Wink

Co do liczby mnogiej, sam zauważyłem zbyt dużą regularność i nie wykluczam że jeszcze wprowadzę jakieś modyfikacje. Na pewno wyżej wspomniane rzeczowniki nieregularne będą zupełnie inaczej pluralizowane.