Conlanger

Cyryl i Metody

Witam,
Jakiś czas temu przyszedł mi do głowy zarys sztucznego języka słowiańskiego dążącego do maksymalnej prostoty przy zachowaniu słowiańskiej "specyfiki"; kiedy zajrzałem na to forum i przeczytałem dyskusje nt. języka slovio i pomocniczych języków słowiańskich, pomyślałem, że mógłbym podzielić się tym pomysłem. Będę wdzięczny za uwagę i uwagi.
Zaznaczam, że projekt może nie być bardzo oryginalny, ale dążyłem raczej do prostoty i konsekwencji, niż oryginalności.

Podstawowym założeniem, jakie przyjąłem, było maksymalne uproszczenie fleksji, która w mojej opinii stanowi główne utrudnienie w nauce języków słowiańskich przez nie-Słowian. Dlatego gramatyka oparta jest w dużej mierze na języku bułgarskim, charakteryzującym się daleko posuniętą analitycznością. Z kolei w dziedzinie fonetyki dążyłem do ograniczenia opozycji twardość : miękkość spółgłosek - tu również wzorem był dla mnie bułgarski, chociaż brałem pod uwagę także czeski i języki serbochorwackie.

Cyryl i Metody

Najlepiej będzie, jeśli zacznę od fonetyki i ortografii. Jak należy się spodziewać, zarówno jedna jak i druga stanowią pewien kompromis pomiędzy poszczególnymi językami słowiańskimi.

Alfabet (wymowę opisuję tam, gdzie nie jest oczywista)

A a
B b
C c
Č č - może być wymawiane twardo (jak po polsku), półmiękko (jak po czesku) albo miękko (jak po rosyjsku)
D d
E e - nie zmiękcza poprzedzającej spółgłoski
E' e' - wymawiane identycznie jak "e", oznacza "e" ruchome w pewnych wyrazach, w których nie dało się go usunąć. Jego używanie jest nieobligatoryjne tak jak używanie litery "ё" w języku rosyjskim - a więc ograniczone do tekstów służących do nauki.
F f
G g
H h - wymawiane jak polskie "ch"
I i - może być wymawiane jak po polsku (zmiękczające) albo bez zmiękczenia
J j
K k
L l - wymawiane jak polskie "l" w "las" albo, lepiej, jak czeskie "l" w "les"
M m
N n
O o
P p
R r
S s
Š š - twarde (polskie, rosyjskie) albo półmiękkie (czeskie)
T t
U u
V v
Z z
Ž ž - twarde (polskie, rosyjskie) albo półmiękkie (czeskie)

Litery č, š i ž w przypadku braku odpowiednich czcionek mogą być zapisywane jako, odpowiednio, cx, sx i zx

Teraz może pora na garść przykładów:

cxern - czarny
pero - pióro
pe's [pes] - pies
hvilja - chwila
les - las
sxed - szary
zxena - kobieta, żona

Cyryl i Metody

Teraz może wytłumaczę się z morfologii.
Zamiast zapożyczać poszczególne słowa w ich formach występujących w różnych językach, staram się rekonstruowane formy prasłowiańskie poddawać odpowiedniemu ciągowi zmian. I tak:

Formy powstałe w wyniku I i II palatalizacji są wspólne całej Słowiańszczyźnie (z nielicznymi wyjątkami, ale ponieważ dotyczą one końcówek fleksyjnych, nie muszę się z nimi liczyć), pozostają więc bez zmian.

Formy powstałe w wyniku III palatalizacji, tam gdzie nie byłyby jednakowe dla wszystkich języków słowiańskich (jeszcze nie miałem tego problemu) oddaję zgodnie z językiem staro-cerkiewno-słowiańskim, np. otec <psł. *ot'k''

Cyryl i Metody

Wyniki jotacyzacji spółgłosek oddaję za staro-cerkiewno-słowiańskim:

tj > sxt, np. svesxta "świeca" <ps> zxd, np. mezxda "miedza" <ps> sxt, np. nosxt <ps> mlj, blj, plj, vlj, np. zemlja <psł. *zemja, groblja <psł. *grobja "grobla", kroplja <psł. *kropja, nemovlje <ps> lj, np. ljudi <ps> nj, np. konj <psł. *kon', konja (j.w.)
rj > rj, np. morje <psł. *more, morja (por. polskie morza)

Grupa dl ulega uproszczeniu do l, jak wszędzie poza Słowiańszczyzną zachodnią, np. milo "mydło" <psł. *mydlo

L i r sonantyczne (jak w czeskim krt, vlk) wokalizuję wzorem języka rosyjskiego, gdzie wokalizacja sonantów jest najbardziej konsekwentna:
volk "wilk" <psł. *vlk,z twardym l, smert "śmierć" <psł. *smrt z miękkim r, gorlo "gardło" <psł. *grdlo z twardym r

Wyrazy, w których nastąpiła metateza, występują zawsze w formie południowosłowiańskiej (TraT, TlaT), na wzór staro-cerkiewno-słowiańskiego: kralj <psł. *krol', krolja, zlat <psł. *zolt'', drevo <psł. *dervo, mleko <psł. *melko; rame <psł. *armę, rab "niewolnik" <psł. *orb, etc. etc.

Samogłoski y, ě (jać), ę, ą (prasłowiańskie) przechodzą, odpowiednio, w i, e, a oraz u, np.:
misx < psł. *myš'' (wzorem serbochorwackiego)
sene < psł. *sěno "siano" (wzorem bułgarskiego)
ruka < psł. *rąka (wzorem języków północnosłowiańskich poza polskim)
pata < psł. *pęta "pięta" (j.w.)

Jery tylne i przednie w pozycji mocnej wokalizują się do "e" (e') (wzorem czeskiego), np.: pe's, l.mn. psi <psł. *p's'', l.mn. p'si, me'h, l.mn. mhi <psł. *m''x'', acc. l.mn. m''xy

Cyryl i Metody

Pora przejść do zagadnień fleksji i składni. Tę pierwszą postarałem się maksymalnie ograniczyć, na wzór analitycznego języka bułgarskiego.

Fleksja imienna

Mamy trzy rodzaje imion: męski, żeński i nijaki. Rzeczowniki występują w jednym z tych rodzajów, przymiotniki odmieniają się przez nie.
Końcówka rodzaju męskiego jest zerowa, końcówką żeńską jest -a, końcówką rodzaju nijakiego jest -e, np.

dobr muzx
dobra zxena
dobre dete

Końcówką liczby mnogiej wspólną dla wszystkich rodzajów jest -i:

dobri muzxi
dobri zxeni
dobri deti

Nie istnieje liczba podwójna. Wyrazy "naturalnie parzyste" posiadają regularną liczbę mnogą:
oko - oki
uho - uhi
noga - nogi
ruka - ruki etc.

Poza tworzeniem form liczby mnogiej mój język pozbawiony jest fleksji imiennej. Zastępują ją, podobnie jak w języku bułgarskim, przyimki:

Nom. kto? sxto? muzx,
Gen. na kto? na sxto? na muzx
Dat. do kto? do sxto? do muzx
pro kto? pro sxto? pro muzx
Acc. kto? sxto? muzx
Instr./Comitativus se kto? se sxto? se muzx
Loc. ve kto? ve sxto? ve muzx
pode kto? pode sxto? pode muzx etc. etc.
Abl. ize kto? ize sxto? ize muzx
ote kto? ote sxto? ote muzx
Voc. o, muzx!

Cyryl i Metody

Wyjątek stanowią zaimki osobowe, które posiadają dwie formy: przypadka głównego i przypadków zależnych:

ja - mene
ty - tebe
on, ona, one - jej
my - nas
vy - vas
oni - jejih

Jeśli chodzi o nieodmienne części mowy, to końcówką przysłówka jest -o, np. dobro "dobrze", zlo "źle".

pittmirg

Ahoj, o bis(tulku).

Cyryl i Metody

Pora na czasownik. Również tutaj postawiłem na maksymalne uproszczenie fleksji, ale nie miałem już tak pięknego gotowego wzorca, jakim był język bułgarski w przypadku przypadków. Podstawowym założeniem jakie przyjąłem było wyeliminowanie odmiany przez osoby, dlatego każdy czasownik w tym samym czasie, stronie i trybie brzmi tak samo w każdej osobie. O wykonawcy czynności informuje nas zaimek osobowy.

Jednak, co ważne, zachowałem typowo słowiańskie rozwiązanie kategorii aspektu. Dlatego w moim języku czasowniki, tak jak po polsku, dzielą się na niedokonane (np. cxita) i dokonane (np. precxita). Forma podstawowa czasownika to forma czasu teraźniejszego w przypadku niedokonanych i forma czasu przyszłego w przypadku dokonanych (nie posiadają one czasu teraźniejszego).

Czas teraźniejszy czasowników niedokonanych - jego forma jest identyczna z formą podstawową czasownika, np:
cxita
ja cxita
ty cxita
on, ona, one cxita
my cxita
vy cxita
oni cxita

Czas przyszły czasowników niedokonanych - jego formę tworzy się przez dodanie do formy podstawowej partykuły "sxte" (wzorem bułgarskiego)

ja sxte cxita
ty sxte cxita
on, ona, one sxte cxita
my sxte cxita
vy sxte cxita
oni sxte cxita

Czas przyszły czasowników dokonanych jest identyczny formalnie z czasem teraźniejszym czasowników niedokonanych (z formą podstawową czasownika)

ja precxita
ty precxita
on, ona, one precxita
my precxita
vy precxita
oni precxita

Nie są możliwe formy typu *ja sxte precxita!!!

Czas przeszły zarówno czasowników niedokonanych, jak i dokonanych, tworzy się przez dodanie do tematu końcówki -sxe.

[Komentarz: zdecydowałem się na takie rozwiązanie - wzorowane na scs. aoryście - aby uniknąć kłopotów z rodzajem gramatycznym form czasów przeszłych dawniej złożonych, np. był, była, było, byli, były...]

ja cxitasxe
ty cxitasxe
on, ona, one cxitasxe
my cxitasxe
vy cxitasxe
oni cxitasxe

Forma trybu rozkazującego równa jest formie podstawowej: cxita! - "czytaj!".

Formy trybu przypuszczającego tworzy się za pomocą partykuły bi - "czytałbym" - ja cxita bi / ja bi cxita.

Nie istnieje bezokolicznik, zastępuje go konstrukcja z "da", np. "chcę czytać": ja sxta da cxita.

Imiesłów przymiotnikowy czynny (-ący) tworzy się za pomocą końcówek -sxt, -sxta, -sxte, np. cxita -> cxitasxt, cxitasxta, cxitasxte
Imiesłów przymiotnikowy bierny (-any) tworzy się za pomocą końcówek -n, -na, -ne, np. cxitan, cxitana, cxitane

Imiesłów przysłówkowy współczesny (-ąc) tworzy się za pomocą końcówki -ja, np. cxitaja (wzorem rosyjskim)

Imiesłów przysłówkowy uprzedni (-wszy) tworzy się za pomocą końcówki -v, np. cxitav (wzorem rosyjskim)

Nie istnieją wyjątki, nawet wyraz "być" - je, odmienia się regularnie, więc:

ja je - jestem
ja sxte je - będę
ja jesxe - byłem
ja bi je - byłbym
je! - bądź!
jesxt - będący
jeja - będąc

Cyryl i Metody

Henryk Pruthenia

Cyryl i Metody

pittmirg

Henryk Pruthenia

Cyryl i Metody

pittmirg