Conlanger

Kwadracik

Zrobiłem sobie dokładniejszą (od żadnej ;)) analizę spółgłosek nosowych w polskim, i oto, jak wg. mnie wygląda sytuacja:

W języku polskim są trzy fonemy - spółgłoski nosowe: /m n ɲ/.

Artykulacji tych fonemów jest za to aż siedem - pięć spółgłosek nosowych [m n̤ ɳ ɲ ŋ] i dwie nosowe półsamogłoski - [ɯ̃ ʝ̃]. Jak ktoś chce, niech podstawi sobie [n̠] zamiast [ɳ].

Z punktu widzenia mojej analizy, samogłoski nosowe jako takie w obecnym polskim nie istnieją - są to po prostu zbitki samogłoska + nosówka, przy czym samogłoska przed półsamogłoskami nosowymi ma artykulację nosową.

Co do alofonów: [n̤ ɳ ɳ] to odpowiednio alofony /n/ przed spółgłoskami zwartymi (i afrykatami) zębowymi, zadziąsłowymi i tylnojęzykowymi (kontrastu fonemicznego w ostatnim przypadku ja osobiście nie dostrzegam ;)).

[ɯ̃] to alofon /n/ i /m/ przed spółgłoskami szczelinowymi, przynajmniej w szybkiej wymowie - "gąska", "tęsknota", "nonsens", "tramwaj", "inspektor", "amfetamina".

[ʝ̃] natomiast to alofon /ɲ/ w tych samych przypadkach, i ja przynajmniej zauważam różnicę artykulacyjną - por. "tańszy". Co ciekawe, w "gęsi", zdaje mi się, może być jedno albo drugie.

Przechodząc do dystrybucji samych fonemów... najmocniej nacechowane jest /m/, które podlega jedynie unosowieniu poprzedniej samogłoski (i przejściu do [ɯ̃]) przed spółgłoskami szczelinowymi. Najsłabsze jest /n/, które asymiluje się praktycznie zawsze. Nie udało mi się znaleźć przypadku, w którym jest zachowane przed spółgłoską o innym miejscu artykulacji - chyba, że w starannej wymowie "dziennik" czy "rankiem".

Najciekawsze jest chyba /ɲ/, które nigdy nie występuje przed /p b m/, a nawet /t d n/ - przynajmniej nie udało mi się takowego znaleźć. /ɲ/ kontrastuje natomiast z /n/ przed /k ts tʃ/ - vide: "bańka", "krańcu", "wykończyć".

No i, na koniec, jedyną nosówką jaką udało mi się znaleźć przed /x/ jest /m/ - "mchu". No tak, przy okazji dodajmy, że na początku wyrazu /m/ się nie upółsamogłoskowujopoprzedniosamogłoskounosawia. ;)

pittmirg

Kwadracik

Vilén · Gość

A jak w takim razie zanalizować „szablą” i „szablon”?

BartekChom

Nie nadążam. Musiałem się pogodzić z tym, że w polskim nie ma samogłosek nosowych, tylko pary samogłoska + [ɯ̃]. [ɯ̃] nie kontrastuje z [ŋ], ale kontrastuje z [m n ɲ]: tą, tom, ton, toń. Dlatego mamy chyba cztery fonemy. To nieaktualne, czy jak?

O [j̃] słyszałem jako wariancie /ŋ/ przed miękkimi szczelinowymi lub [ɲ] przed szczelinowymi, ale jakoś tego nie zauważam. A [ʝ̃] to miała być spółgłoska szczelinowa?

Kwadracik

pittmirg

Kwadracik

Ot, kwestia symboliki. /ŋ/ to spółgłoska nosowa tylnojęzykowa. W polskim występuje ona tylko w postaci alofonu /n/ przed [k g] i z nosowością samogłosek nie ma wiele wspólnego.

BartekChom

Tam, gdzie [ŋ] jest allofonem /n/ może być fonem /ɯ̃/, ale gdzie indziej rozróżniają "ręki" - "panienki"

bandziol20

a co powiecie o wymowie wyrazu pęsja, który sam tak wymawiam i nie silę się na jakieś tam e-n.

Kwadracik

BartekChom

bandziol20

Jan van Steenbergen

Kwadracik