Conlanger

Kwadracik

A co mi tam. Dzisiaj z wakacyjnych nudów zacząłem wzbogacać składnię (opartą na modelu a'la government-and-binding przesiąkniętym duchem HPSG) o elementy morfologii usiłując przedstawić parę zjawisk. Swój model ochrzciłem wstępnie Skwarski's Liminal Universal Morphosyntax, czyli SLUM (oczekuję za to nagrody Nobla w przyszłym roku).

Po pierwsze, elementy w zdaniu można dość łatwo podzielić na "wymuszone" (oparte na związkach zgody/rządu) i "opcjonalne" (dowolnie modyfikowane przez użytkowników). Do tych pierwszych należy na przykład przypadek rzeczownika i liczba czasownika, a do drugich liczba rzeczownika i dokonaność czasownika.

W zdaniu "pies je trawę", można zmienić "pies" na "psy", co wymusi zmianę "je" na "jedzą", ale nie odwrotnie - choć to zapewne otwarte do dyskusji, bo w rzeczywistości to czasownik stoi wyżej (HPSG przedstawiłaby to jako związek zgody, w którym albo oba elementy do siebie pasują i zdanie jest gramatyczne, albo nie).

Po drugie, chciałem ustalić model który pasowałby do wszystkich (ambitne!) języków niezależnie od ich typologii - zarówno aglutynatywnych, izolacyjnych jak i fleksyjnych. Dlatego bariera składni i morfologii zostaje niemal całkowicie usunięta.

Powyższe sprawdza się idealnie dla języków aglutynacyjnych (przykład z tureckiego, "psy" w bierniku):

LEX oznacza podstawowy wyraz leksykalny, PL i ACC to odpowiednio liczba mnoga i przypadek.

Związek rządu postanowiłem przedstawić (dość dziwacznie) jako dominujący afiks stojący na czele zdania. Z drugiej strony, ma to sens - w angielskim "to Bob" to "to" stoi na górze, więc w tureckim na górze odpowiadałaby temu końcówka celownika.

Związek wolny, w tym przypadku liczbę mnogą od "psy", przedstawiłem jako dominację podstawowego morfemu, ale w rzeczywistości to "köpekler" (=LEX1) powinno stać na górze jako nowy, zmodyfikowany wyraz leksykalny. Wyraz ten jest następnie odmieniany przez przypadek, wymuszony przez kontekst (czasownik, przy- lub poimek, etc.)

Powyższa analiza doprowadza nas do wniosku #1 - patrz niżej.

Ale na tureckim nie poprzestałem, i postanowiłem rozszerzych swe kontrowersyjne acz w psychopatyczny sposób genialne machinacje na język fleksyjny, tj. polski.

Tu różnica polega na tym, że morfemy nie są ładnie zlepiane. Ale w teorii składniowej takiej jak HPSG coś takiego nie miałoby znaczenia - równie dobrze słowo w każdej kombinacji przypadka i liczby mogłoby mieć własny, unikalny rdzeń*.

Dlatego tutaj, LEX1 oznaczający "psy" jest wyderywowany na drodze okultystycznych i taumaturgicznych sił potęgi morfologicznej z podstawowej formy "pies" i liczby mnogiej. Następnie "psy" są modyfikowane przez przypadek, który narzuca im ostateczną formę, modyfikując jednocześnie ich końcówkę (odpowiadającą teraz za PL+ACC)**. I wszystko jasne!

Przechodzimy zatem do wniosków:

Wniosek #1: "Odmiana" przez liczbę w rzeczywistości jest mało dogmatyczna i może być, równie dobrze, derywacją. Nie tylko liczba nigdy nie jest z góry wymuszona, ale też w wielu językach jest dystrybucja lub semantyka jest ograniczona, no i mamy formy supletywne i pluralia (singularia) tantum.

Możemy założyć, patrząc od ciekawszej strony, że w polskim "pies" i "psy" to nie odmieniony wyraz, ale dwie osobne formy, z których druga pochodzi od pierwszej, i ulega innemu wzorowi odmiany (jednocześnie wymuszając inną "zgodność" czasownika).

Wniosek #2: Języki fleksyjne są chorym zboczeniem tego świata.

* Por. polskie "przyjaciel", "przyjaciele", ale "przyjaciół" (*przyjacieli), i inne takie (książę, księcia, książęta ;)).

** Dla tych, którzy znają "affix hopping" w angielskim (hehe), w polskim możemy przyjąć coś podobnego: Przypadek nie modyfikuje bezpośrednio rdzenia, ale "przeskakuje" i modyfikuje końcówkę liczby mnogiej.

BartekChom

Kwadracik

BartekChom

pittmirg

Kwadracik