Conlanger

Cyryl i Metody · Wysłany: Śro 19:48, 31 Mar 2010 Temat postu:

Te konstrukcje nie są zamiast 'idę do domu', co jest jak najbardziej możliwe i brzmi: ulasiya adulon, tylko obok nich, i wyraża dowolny sposób przemieszczania się skądś albo dokądś. Znaczy mniej więcej: 'jestem z...', 'jestem do...', a ponieważ czasownika 'jestem' w deqaru nie ma, to nie ma go i tutaj.
Wcale nie jest to takie niezwykłe, proszę porównać następujące polskie zdania:
- Ja (jestem) prosto z pracy tj. idę (przyszedłem) prosto z pracy.
- Ja (jestem) z Polski tj. pochodzę z Polski.

Milya oczywiście ma rację, że chodzi wyłącznie o ruch. 'Czuć przywiązanie do domu' wyglądałoby zupełnie inaczej, gdyby istniał taki idiom.
Dziękuję za uwagę.

Cyryl i Metody

Po dłuższym zastanowieniu postanowiłem wprowadzić małą zmianę w gramatyce. Proszę państwa, przed państwem po raz pierwszy
OBWIATYW W DEQARU
(brawa)
Zaimek IV osoby obu liczb brzmi ta- (taya w postaci samodzielnej). Od dziś zaimka na- używa się w zdaniach, w których podmiotem jest temat oznaczony końcówką -im, lub w zdaniach, w których nie ma tematu (w rodzaju "Był sobie człowiek..."). W zdaniach, w których oprócz tematu występuje podmiot ze znacznikiem -e, używa się zaimka ta-.

Adulim na'asul - 'Dom jest wielki'.
Amaxu adulim na'asul - 'Dom króla jest wielki'
Amaxim adulna'e ta'asul - 'Dom króla jest wielki' (z naciskiem na króla: 'Jeśli chodzi o króla, jego dom jest wielki').

Zobaczymy, jak to się sprawdzi w praktyce.
Pozdrawiam świątecznie Smile

Następnym razem parę słów o konstrukcjach dzierżawczych, skoro już o to zahaczyłem w przykładach.

Cyryl i Metody

Posiadanie w deqaru

Zaimki dzierżawcze w deqaru mają postać sufiksów, oto ich lista:
-u - 'mój, moja, moje, moi, moje'
-qa - 'twój etc.'
-na - 'jego, ich'
-ta - 'jego, ich' obwiatywne
-wa - 'nasz, nasza, nasze, nasi, nasze' ekskluzywne
-ma - 'nasz etc.' inkluzywne
-xa - 'wasz etc.'

Np.
adulu - 'mój dom'
tumizqa - 'twój koń'
muqirna - 'jego niewolnik'
Tamalwa - 'Ojcze nasz!'
etc. (łatwo się teraz domyślić, co znaczy deqaru).

'X Y-a' w deqaru

Polska konstrukcja dopełniaczowa 'X Y-a' ma w deqaru dwa odpowiedniki, których użycie zależne jest od tematyzacji.

- Kiedy tematem jest przedmiot posiadany albo kiedy żaden z członów wyrażenia nie jest tematem, używa się konstrukcji z sufiksem dzierżawczym -u (innym etymologicznie niż -u I os. l.p.) dołączanym do tematu posiadacza, np.

Amaxu adulim na'asul - 'dom króla jest wielki', tematem jest 'dom'.

Uya'im amaxu aduli unayumani - 'widzę dom króla', tematem jestem 'ja', nie posiadacz ani przedmiot posiadany.

- Kiedy tematem jest posiadacz, używana jest konstrukcja 'posiadacz+znacznik tematu -im przedmiot posiadany+zaimek dzierżawczy+znacznik podmiotu -e'. Orzeczenie zdania w którym taka grupa stanowi podmiot będzie w obwiatywie, np.

Amaxim adulna'e ta'asul - 'dom króla jest wielki', tematem jest 'król'.

- Kiedy posiadacz wyrażony jest zaimkiem osobowym, stosowana jest konstrukcja z sufiksem zaimkowym, jeżeli tematem jest przedmiot posiadany, zaimek samodzielny pomija sie, np.

Uya'im adulu'e ta'asul - 'mój dom jest wielki', tematem jestem 'ja'.

Adulu'im na'asul - 'mój dom jest wielki', tematem jest 'dom'.

'X ma Y-a' w deqaru

Deqaru nie posiada czasownika 'mieć', żeby wyrazić posiadanie, używa konstrukcji z sufiksem adessivu (u kogo? u czego? przy kim? przy czym?) -am, np.

Adulim na'amaxam - 'król ma dom' ('dom jest u króla')

Adulim na'uya'am - 'mam dom'.

Amaxim adulna'e ta'naya'am - 'król ma dom', tematem jest 'król' (dosł. 'król-temat dom-jego-podmiot on(obw.)-jego-u).

Dziękuję za uwagę i pozdrawiam.

Cyryl i Metody

Czasownik - c.d.

Tryby

Deqaru posiada osiem trybów, które oznaczane są końcówkami dołączanymi na końcu formy czasownikowej, po końcówce aspektu. Historycznie wszystkie one są zgramatykalizowanymi czasownikami lub inkorporowanymi partykułami, np. końcówka wolitywu -xi pochodzi od czasownika xayi 'chcieć'.
Poniżej lista trybów:

- Tryb oznajmujący
Niezbyt oryginalnie: nie posiada specjalnej końcówki, np.

Uqayalaniya - 'kocham cię'.

- Tryb rozkazujący
Końcówka -tu. Tryb ten wyraża rozkaz, nakaz, używa się go głównie w stosunku do osób, nad którymi posiada się władzę, w innych przypadkach właściwe będzie użycie optatiwu. Przykład:

Qa'uyalanitu! - 'kochaj mnie!' (dziś będzie romantycznie).

Jak widać, czasownik jest w aspekcie dokonanym, tj. w formie podstawowej. Użycie innego tryby jest możliwe, ale potrzebne tylko wtedy, kiedy w danym kontekście naprawdę ważne jest trwanie czynności.
Aha, rozkazywać można dowolnej osobie gramatycznej, sobie również.

- Optatyw
Końcówka -me. Wyraża prośbę, życzenie - taki grzeczniejszy imperatyw. Służy też do wyrażania nadziei, obaw etc. etc, e.g.

Qa'uyalanime! - 'obyś mnie kochała!' lub 'kochaj mnie, proszę'.

- Wolityw
Końcówka -xi. Służy do wyrażania zamiaru, najczęściej jednak oznacza po prostu czas przyszły, np.

Uqayalanixi - 'chcę cię kochać', 'będę cię kochał'.

- Tryb przypuszczający
Końcówka -sa. Odnosi się do czynności, która mogłaby mieć miejsce, ale nie ma, np.

Qa'uyalanisa da, uqayalanisa - 'Gdybyś mnie kochała, kochałbym cię' (da - 'jeśli, gdyby').

- Tryb wątpiący
Końcówka -nga. Używany w sytuacjach, kiedy chcemy poddać coś w wątpliwość, odpowiada polskim zdaniom z "rzekomo", "podobno", np.

Qa'uyalaniyanga - 'Podobno mnie kochasz' (mogłaby powiedzieć rozgoryczona kochanka).

- Tryb intensywny
Końcówka -wa. Jego użycie oznacza, że podmiot mówiący głęboko wierzy i potwierdza to, co mówi. Może też służyć podkreśleniu. Odpowiada polskim zdaniom z "zaprawdę", "z pewnością" etc. etc. e.g.

Uqayalaniyawa - 'Zaprawdę, kocham cię!' (jak mógłby odpowiedzieć rozgoryczonej kochance zapalczywy kochanek).

- Tryb potencjalny
Końcówka -zi. Oznacza możliwość, że jakaś czynność lub stan nastąpiła, następuje lub nastąpi, brak wiedzy podmiotu mówiącego na ten temat, np.

Na'uyalaniyazi - 'Ona/on może mnie kocha...'.

Tym romantycznym akcentem kończę to nieco monotonne wyliczenie. Jeszcze kilka słów na temat pytań, potwierdzeń i przeczeń. Zdanie pytające w deqaru tworzy się dodając do zdania twierdzącego partykułę pytającą qal, stojącą na końcu zdania, np.

Qa'uyalaniya qal? - 'Kochasz mnie?'

Na takie pytanie można odpowiedzieć dwojako:

- Way - tak, ew. uqayalaniya/uqayalaniya way/uqayalaniyawa.
- Ngal - nie, ew. uqayalaniya ngal.

Partykuła ngal, wym. [ɴal], służy również do tworzenia zdań przeczących, np.

Uqayalaniya ngal - 'Nie kocham cię'.

Pozdrawiam i dziękuję za uwagę.

Cyryl i Metody

Słowotwórstwo w deqaru

W deqaru istnieją trzy możliwe sposoby tworzenia nowych jednostek leksykalnych. Pierwszy z nich wynika z systemu klas nominalnych i tematów werbalnych: aby utworzyć nowy rzeczownik wystarczy do rdzenia dodać afiks jednej z pięciu klas; aby utworzyć czasownik - afiks jednego z ośmiu tematów czasownikowych. Na przykład od rdzenia M-X 'władza', pochodzi rodzina leksemów:

amax - 'król', rzeczownik I klasy (N I)
imax - 'władza królewska', N IV
amux - 'królestwo, obszar rządzony przez króla', N V
maxi - 'rządzić, panować jako król', V I
mixi - 'być rządzonym', V II
mahaxi - 'panować nad sobą, kontrolować się', V III
mayaxi - 'intronizować, obwołać królem' V IV
mazaxi - 'rządzić wspólnie' V VII
mizaxi - 'wspólnie być rządzonym, należeć do jednej dziedziny' V VIII

W ten sposób powstają również formy najważniejszych przymiotników, np. przymiotnik 'wielki' ma postać rdzenia S-L od którego tworzy się tematy poszczególnych klas w zgodzie z rzeczownikiem określanym, np.

asal mazan - 'wielki człowiek' N I
usil tumiz - 'wielki koń' N II
isol heqol - 'wielkie drzewo' N III
isal imax - 'wielka władza' N IV
asul adul - 'wielki dom' N V

Drugim sposobem jest tworzenie złożeń z dwóch lub więcej tematów. W takim złożeniu człony określające są w stanie złożenia, a człon określany - ostatni - w stanie podstawowym. Przymiotniki określające pozostają w zgodzie pod względem klasy z określanym rzeczownikiem. Klasa całego złożenia zależy od klasy ostatniego członu. Przykłady:

amxa'adul - 'pałac', N V (adul - N V), dosł. 'król-dom'
aslamazan - 'wódz' N I, dosł. 'wielki-człowiek'
sagraseyon - 'pieprz' N III, dosł. 'ognisty-ziele'

Trzecim sposobem tworzenia nowych leksemów jest dodawanie do tematów nominalnych lub - częściej - werbalnych odpowiednich sufiksów. Etymologicznie sufiksy te pochodzą zazwyczaj od zgramatykalizowanych rzeczowników, czasem w skróconej formie. Przynależność do klasy nominalnej nie zawsze jest oczywista na podstawie samej postaci sufiksu, czasem należy ją po prostu zapamiętać.
Najważniejsze sufiksy słowotwórcze:

-zan
Sufiks ten, pochodzący od rzeczownika mazan 'człowiek', służy tworzeniu imion odczasownikowych I klasy, z reguły nazw wykonawców czynności, zawodów itp. np.

daqri - 'mówić' => daqrizan - 'mówca'
gami - 'sprzedawać' => gamizan - 'sprzedawca'.

-bar
Sufiks ten służy do tworzenia imion IV klasy będących nazwami czynności, lub jej celu czy rezultatu, np.

daqri - 'mówić' => daqribar - 'mówienie, przemawianie'
maqri - 'pracować (fizycznie) => maqribar - 'praca, zawód'
lasi - 'iść' => lasibar - 'podróż'.

C.d.n.
Dziękuję za uwagę i pozdrawiam.