Conlanger

Mônsterior

Dobra, tam! Ciąg dalszy o liczebnikach kiedy indziej, dziś zrobimy wstęp do przypadków, później odmianę. Ale wcześniej sekunda prywaty; uważam, że powinienem dostać jakieś specjalne odznaczenie za to, że wciąż i wciąż wałkuję ciągle i ciągle ten arbastyjski, bez względu na jego jakość Wink

Ok, starczy:

Przypadki

Nazwy przypadków i pytania, na które odpowiadają

Dessus cho? chôr? qe?
Virochċus chô? qeseus? choseus?
Chsôantus e'cho? e'qe?

Dessus - 'podstawnik'; od 'dess' czyli 'podstawa'; mówi o słowie w podstawowej formie.
Virochċus - 'własnościownik'; od 'virochċ' czyli 'własność'; mówi o właścicielu.
Chsôantus - 'podawacz'; od 'at chsôantír' czyli 'dać, służyć'; mówi o narzędziu, którym coś zostało wykonane.

cho? - kto?
chôr? - kogo? (biernikowe)
qe? - co?
chô? - kogo? (dopełniaczowe)
qeseus? - czego?
choseus? - czyj?
e'cho? - kim?
e'qe? - czym?

Konstrukcja tra e'cho / tra e'qe odpowiada pytaniom naszego celownika: komu? czemu?

Przykłady zdań:

Choseus amett eres es?
Czyj jest ten dom?

Chôr so vimméd em e'urbus?
Kogo spotkałeś w mieście?

A: Ett es lacfys tra Mattildseus.
B: Tra chô?!
A: To są buty dla Matyldy.
B: Dla kogo?!

Tra e'cho so vellé at chsôantír amett avver?
Komu chcesz dać tę książkę?

Mônsterior

Rzeczownik - tworzenie liczby mnogiej

Aby przejść do deklinacji, pozwolę sobie wpierw przedstawić tworzenie l. mnogiej.
Zasady nie są specjalnie skomplikowane, ale jest ich kilka:

1) Jeżeli rzeczownik zakończony jest spółgłoską, dodajemy do niego przyrostek '-ys'.
* eres - eresys (dom - domy)
* avvus - avvusys (człowiek - ludzie)
* lion - lionys (lew - lwy)
* chsornál - chsornalys (gazeta - gazety)
* persón - pérsonys (osoba - osoby)

W słowie 'chsornál' akcent pada na ostatnią sylabę, więc jest zaznaczony graficznie; po dodaniu '-ys' pada wciąż na tę samą sylabę, ale staje się ona sylabą przedostatnią, a akcentu padającego na sylabę drugą od końca w pisowni się nie zaznacza.
W słowie 'persón' akcent także jest oksytoniczny, ale w liczbie mnogiej zaczyna padać na pierwszą sylabę i tę już należy w pisowni zaznaczyć.

* ifer - íferys (krzesło - krzesła)
* vimmer - vímmerys (spotkanie - spotkania)

Wyraz 'ifer' jest wymawiany jako [ ifɛ:r ], można więc stwierdzić, że występuje w nim akcent iloczasowy padający na drugą sylabę.
Według zasad arbastyjskiej ortografii w wyrazach zakończonych na '-er', nawet jeśli pada na nie akcent, nie jest on zaznaczony w pisowni. W liczbie mnogiej znów dochodzi do zmiany akcentu; 'krzesła' zawsze będą miały postać 'íferys', tak w mowie, jak i w piśmie. Podobna zasada tyczy się wszystkich dwusylabowych rzeczowników zakończonych na '-er'.

2) Jeżeli rzeczownik jest trzyliterowy i zbudowany na zasadzie spółgłoska-samogłoska-spółgłoska, tę ostatnią spółgłoskę podwajamy w pisowni i także dodajemy '-ys'.

* sic - siccys (papieros - papierosy)
* dem - demmys (dzień - dni)
* tem - temmys (czas - czasy)
* cel - cellys (dzwon - dzwony)

Jeśli rzeczownik jest trzyliterowy i zakończony spółgłoską, ale zbudowany według innych zasad, po prostu dostawiamy '-ys'

* ann - annys (rok - lata)
* irc - ircys (łańcuch - łańcuchy)
* erb - erbys (mięsień - mięśnie)
* ôar - ôarys (godzina - godziny)

WYJĄTEK!!!

* orn - ornċys (pieniądz - pieniądze)

3) Jeżeli rzeczownik zakończony jest samogłoską, dodajemy do niego przyrostek '-s'

* attaríana - attaríanas (parlamentarzystka - parlamentarzystki) / á - ás
* -------e - -------es / é - és
* ancelo - ancelos (anioł - aniołowie) / ó - ós
* civvi - civvis (lekcja - lekcje) / í - ís
* (ewentualnie u - us, ú - ús, y - ys)**

4) Jeżeli rzeczownik zakończony jest samogłoską (bez względu czy akcentowaną czy nie), ale ma mniej niż trzy sylaby, dodajemy do niego przyrostek '-es' (nie dotyczy rzeczowników zakończonych na 'i', 'í', 'e', 'é', 'y'**)

* pero - peroes (dziecko - dzieci)
* psadfa - psadfaes (zasada - zasady)
* la liona - la lionaes (lwica - lwice) [ rodzajnik ma forme 'la' także w liczbie mnogiej ]
* (ewentualnie u - ûes)**

5) Jeżeli rzeczownik kończy się zmiękczoną samogłoską, zawsze dodajemy do niego '-s', bez względu na ilość sylab)

* fosċía - fosċías (dziewczyna - dziewczyny) * ia - ias
* íe - íes * ie - ies
* ío - íos * io - ios

6) Nietypowe zakończenia wyrazów

* chċ - chċys
* que - chis
* ôan - onys
* ô - ôs
* ent - entys
* áu - anys
* éu - enys**

* virochċ - virochċys (własność - własności)
* etchique - etchichis (wróbel - wróble)
* ressôan - ressonys (cukier - cukry)
* acrorrô - acrorrôs (zadanie - zadania)
* pressent - pressentys (prezent - prezenty)
* Americháu - Americhanys (Amerykanin - Amerykanie)

7) W arbastyjskim nie istnieje jako taka nieregularna liczba mnoga (prócz słowa 'orn').
Nieregularny bywa akcent (zmienia się czasem w danym wyrazie w l.mn.), ale taka nieregularność zawsze będzie zaznaczona w słowniku.

** W wypadku, gdyby powstał rzeczownik zakończony na 'u', 'ú', 'y', bądź 'éu'.

Feles

Interesujący język. Chciałbym usłyszeć, jak brzmi.

Mônsterior

Dziękuję za uznanie Smile

jasnysfinks

Arabastryjski wygląda jak mieszanka hiszpańskiego, portugalskiego i francuskiego i może jescze a priori

Mônsterior

^^ Bardzo słuszna uwaga Smile

Mônsterior

Dessus

Przyszedł czas na omówienie odmiany przez przypadki. Na pierwszy ogień idzie oczywiście dessus czyli mianownik.

Arbastyjski mianownik odpowiada na pytania: 'kto? kogo? co?', jest też więc odpowiednikiem naszego biernika. Jego najważniejszą funkcją jest jednak informowanie nas, jaką podstawową postać ma wyraz w liczbie pojedynczej i mnogiej, zanim zaczniemy go odmieniać przez dwa pozostałe przypadki.

Przedstawię w mianowniku trzy wyrazy; 'dom' - 'eres', 'książka' - 'avver' i 'lwica' - 'la liona'.

l.poj.
Dessus cho? chôr? qe? eres; avver; la liona

l.mn.
Dessus cho? chôr? qe? eresys; ávverys, la lionaes

Jak widzicie, wszystko zgadza się z tym, co napisałem o rzeczownikach wcześniej - w liczbie mnogiej słowa 'książka', w pisowni zaznaczona jest nieregularność akcentu, zaś w wyrazie 'lwica' pokazałem, iż w liczbie mnogiej rodzajnik nie zmienia formy.
UWAGA!!! Jeśli wyraz jest poprzedzony rodzajnikiem 'la' zawsze musimy go umieścić przed tym wyrazem, jeśli chcemy ukazać jego przykładową odmianę przez przypadki. Nie odmieniamy np. samego 'liona'.

I krótkie ćwiczenie:
Przetłumaczcie zdanie:
Kilka dni temu spotkałem Piotra - mojego kolegę.
Potrzebne słówka:
- choltom - kilka
- dem - dzień
- ett at - konstrukcja odpowiadająca naszemu 'temu'
- chorc - gdy
- at vimmé - spotkać
- Petr - Piotr
- mô - mój
- achsliop - kolega

Przypominam, że w arbastyjskim przez przypadki odmieniają się tylko rzeczowniki (w tym oczywiście imiona) i zaimki osobowe.

Leto Atryda

Feles

Też o tym w pierwszej chwili pomyślałem Wink

.

Kwadracik

Nie

Szczerze mówiąc, nie wiem, jak określa się przypadek łączący mianownik/biernik (lub jak kto woli, ergatyw/absolytyw) i stojący w kontraście do innych przypadków... W drugą stronę (wszystko, ale nie mianownik) to "generalis" albo "oblique"... a to byłoby chyba po prostu przypadkiem "mianownik-biernik".

Mônsterior

Szczerze mówiąc, nie bardzo rozumiem pojecie języków ergatywnych i akuzatywnych, mimo że przekopałem już Wikipedię, Forum Językoznawców i informacje dot. języka grenlandzkiego.
Wiem, że ergatywność ma związek z wykonawcą czynności, obiektem, na którym czynność jest wykonywana i czasownikami przechodnimi/nieprzechodnimi.
Nie jestem więc w stanie odpowiedzieć, czy arbastyjski jest ergatywny czy akuzatywny czy jaki tam jeszcze.
Jeśli chodzi o jego klasyfikację genetyczną, chciałbym, aby wyglądała tak:
-języki indoeuropejskie
-języki arbackie
-język arbastyjski
Jeśli więc Arbastian ma być indoeuropejski, nie wiem, czy może być ergatywny.

Toivo

Jeśli ma mianownik i biernik, to jest niewątpliwie językiem akuzatywnym.

Prosty przykład:

język akuzatywny:
Adam-NOM widzi Anna-ACC.
Adam-NOM idzie.

język ergatywny:
Adam-ERG widzi Anna-ABS.
Adam-ABS idzie.

Mônsterior

^^ Czyli zdecydowanie akuzatywny Smile

A jak jest z angielskim? Bo to właśnie od niego wyszedł pomysł, by biernik zrównać z mianownikiem.

pittmirg

Ergatywność/akuzatywność nie dotyczy tylko morfologii, ale, co równie istotne, składni. Angielski (przynajmniej w rzeczownikach) nie odróżnia morfologicznie (tj. przez "przypadki") podmiotu i dopełnienia, czy też agensa i pacjensa, ale czyni to przez składnię, stawiając agensa w zdaniu przechodnim i agensa/pacjensa w zdaniu nieprzechodnim przed czasownikiem, a pacjensa w zdaniu przechodnim po nim. Są też inne właściwości syntaktyczne, które można scharakteryzować jako "ergatywne" bądź "akuzatywne", jak na przykład to, w oparciu o które argumenty zdania można je przerobić na podrzędne. Por. na [link widoczny dla zalogowanych].
Może w języku istnieć "konflikt" pomiędzy ergatywną morfologią i biernikową składnią, wtedy mówi się o językach morfologicznie ergatywnych (natomiast podobno nie zaświadczono raczej przypadków odwrotnych).

Nb. przypadek rozciągający swą funkcję na agensa i pacjensa (czy podmiot i dopełnienie bliższe) zdania po angielsku nazywa się "direct case", chociaż uważam, że wystarczy po prostu nazwać go "mianownikiem" i już sprecyzować w opisie jego poszerzoną funkcję.

Kwadracik