Conlanger

bandziol20

Ciekawe sprawy porusza p. Krystyna Pisarkowa (Historia składni języka polskiego Ossolineum 1980, rozdział pt. 3. WYPOWIEDZENIA PYTAJĄCE A ALTERNATYWA, na str. 186) na temat pytań o rozstrzygnięcie

bandziol20

Główny wniosek z powyższych cytatów jaki wysnuwam jest taki, że
zarówno
A. "albo" (alternatywa rozłączna)
jak i
B. "jeśli" (implikacja)
w języku polskim ( a podejrzewam, że w wielu innych językach słowiańskich) jest ściśle powiązana z pytaniami o rozstrzygnięcie.
Jak jednak wytłumaczyć to zjawisko ?
Ja tłumaczę to tak :
Ad A. po prostu mamy do czynienia nie tylko z rozłączną alternatywą odpowiedzi tak-nie, ale tak naprawdę również z rozłączną alternatywą "lustrzanych" pytań ( Czy pojedziesz ? Czy zostaniesz w domu ?)
Ad. B. Z kolei implikacja ("jeśli") być może wiąże się z tym, że człowiek nie zna odpowiedzi na zadane pytanie o rozstrzygnięcie, ale pragnie się przygotować się na każdą możliwość, np. słynny zakład Pascala.
Wielu badaczy tłumaczy to inaczej : obecnością pytań retorycznych, czyli takich na które odpowiedź się zna, istnieje consensus między nadawcą a adresatem co do stanu faktycznego, o który się rzekomo pyta, a adresatowi jak już to potrzebna jest tylko porada, gdy z tego stanu wynika jakiś problem (natury moralnej czy innej)/ Wymyśliłem taki oto przykład dla ilustracji Razz

:

Jestli bisurman wrogiem najzawziętszym Rzeczypospolitej ?
(Wiadoma, że jest)
Tedy zwalczajże go najnieustępliwiej i z Domu wyganiaj.

Pytania retoryczne jako takie są w mowie żywej sztuczne, tym łatwiej taki zestaw "quasi-pytanie - quasi-odpowiedź", przeszedł w zdanie złożone oznajmujące, natomiast wykładnik - "jeśli" uległ leksykalizacji i specjalizacji (do zdań warunkowych).
Konstrukcje "jeśli ... tedy ..." zachowały się do XIX w., gdy zaczęły być wypierane przez znane współcześnie "jeśli ... to ...".

Kwadracik

...albo po prostu dość naturalne w językach jest użycie alternatywy dla pytania tak-nie. Mandaryński chyba używa czegoś w rodzaju "On jest duży, nie duży?" albo "On przyjdzie, nie przyjdzie?".

Razz

bandziol20

Kwadracik

Dlaczego od razu praczłowiek? Tego typu zjawiska - w momencie, kiedy czegoś brakuje, czyli mamy jakąś "niszę lingwistyczną" - zdarzają się bardzo często.

Języki germańskie na przykład nie miały czasu przeszłego. Dziś w angielskim mamy formę z "will" (chcieć), w niemieckim z "werden" (stać się), w szwedzkim ze "ska" (mieć powinność bodajże), wszystkie powstały niezależnie od siebie. Aha, tok pisin ma czas przyszły tworzony z "laik", czyli od "lubić".

Z pytaniami może być podobnie, tj. jeżeli dany język nie ma sposobu tworzenia pytań "tak/nie", to powstaną konstrukcje wzorowane np. na alternatywie.

bandziol20

Kwadracik

bandziol20

Nie wykluczam, że mogło tak być, tzn. proste a+bo, ale żeby akurat takie połączenie...ja raczej obstawałbym przy uproszczeniu albo > abo > bo
W "Lalce" ( nie wiem, może ktoś czytał ?)
Rzecki o planach Wokulskiego :
-Albo ja wiem! — rzekłem, czując tę okrutną przyjemność, jaką sprawia dręczenie bliźnich.- Albo ja wiem!... Mówią, że chce się żenić.
-Aha - wtrąciła pani Misiewiczowa. - Mówią coś o pannie Łęckiej.

Słownik frazeologiczny Skorupki podaje :
(Al)bo ja wiem? czy ja wiem? (zwroty wyrażające niepewność zdania albo sądu o
kim, o czym): Wieś mała. A ładna, tatusiu? Czy ja wiem. Wioska, jak wioska.

Kwadracik

Można spotkać: "czy ja wiem", "albo ja wiem", "abo ja wiem", "bo ja wiem", "a ja wiem". I weź tu ustal Smile

bandziol20 · Wysłany: Pon 8:54, 23 Mar 2009 Temat postu:

Ostatnio w tej sprawie zaintrygowały mnie dwie sprawy :
1. przypadkowo zwrócono mi uwagę na podobieństwo do polskiej partykuły "czy" słowo słoweńskie če - jeżeli
2. zauważyłem, że w rosyjskich pytaniach na początku używa się "разве" chyba w charakterze "czy" ; ciekaw jestem, co oznacza i jaka jest jego etymologia ? kojarzy mi się z ledwie Razz