 |
Conlanger
Polskie Forum Językotwórców
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Z grodu nad Sołą
|
 Wysłany: Nie 8:08, 03 Sie 2008 Temat postu: Metody tworzenia pytań w j. słowiańskich |
|
|
Tak się zastanawiam, jakie metody tworzenia pytań typu "tak/nie" występują w językach słowiańskich.
W polskim, zwłaszcza w języku formalnym, występuje specjalna partykuła czy na początku zdania.
Czy pan to zabrał ze sobą?
Generalnie, zastosowanie tego typu partykuł jest jedną z najczęstszych metod oznaczania takich pytań w językach świata.
Często może być ona pominięta, wówczas wyznacznikiem pytania jest jedynie rosnąca intonacja na końcu zdania:
Idziecie do kina?
W staropolskim mieliśmy też partykułę li, która zajmowała 2. pozycję w zdaniu.
W rosyjskim partykuła ta pozostaje w szerokim użyciu:
Пришли ли гости? - Czy goście przyszli?
(może ktoś ma coś więcej do powiedzenia nt. pytań w rosyjskim niż ja mam, ponieważ ja nigdy się nie uczyłem tego języka, co najwyżej czytałem gramatykę)
W czeskim dosyć popularna jest inwersja szyku zdania* (do VS(O)), co jest zapewne jakimś wpływem języków germańskich, w których występuje ta rzadka strategia. Możliwe jest też zastosowanie po prostu intonacji.
(*BTW, powoduje to komiczny efekt, gdy jakiś Czech, nie wiedząc że w polskim panują inne zasady, próbuje tworzyć pytania po polsku.)
W połabskim zdaje się, że wystarczająca była intonacja, jak sądzę z dostępnych mi nielicznych przykładów pytań w tym języku:
Müzes wenskë goren? Umiesz mówić po połabsku?
Chociaż kto wie, czy tam jakiej inwersji nie mieli. Brakuje mi odpowiednich przykładów. Ale partykuł żadnych nie widzę.
Wie ktoś coś o południowosłowiańskich, słowackim, kaszubskim, łużyckich, ukraińskim i białoruskim?
Wydaje mi się, że w serbskochorwackim też jest "li", jak w rosyjskim.
O słoweńskim znalazłem to:
| Cytat: | Ali ~ A ... — Introduces a question
Gospod Thaler je govoril o nezadovoljstvu, ki je med ljudmi zaradi
bloka, ki ga po narekovajih, mi ustvarjamo. A mi ga ustvarjamo? (NB:
DZRS: 1. izredna seja, 8.1.1997) ‘Mr. Thaler spoke of discontent
among the people because of the coalition which, quote-unquote,
we create. We create it?’
Mar — ‘Is it really the case that...?’ Introduces a question with the expectation
of a contrasting answer or expresses surpise
Zakaj vse to? Mar res ni možno, da bi Slovenija v dobi te tranzicije
postopala čisto tako normalno, približno tako kot druge države, saj
se tudi tam dogaja kriminal (NB: DZRS: 1. izredna seja, 8.1.1997)
‘What’s this all about? Is it really not possible that Slovenia, in the
period of transition, could simply operate normally, on the order of
other countries, after all, there is crime there, too’
Mar je res že petindvajset let? ‘Can it really have been already 25
years?’ |
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez pittmirg dnia Nie 8:18, 03 Sie 2008, w całości zmieniany 2 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
 |
|
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
laszlo
Dołączył: 09 Cze 2008
Posty: 860
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 8 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Siemianowice Śląskie
|
| Wysłany: Nie 15:59, 03 Sie 2008 Temat postu: |
|
|
W śląskim występuję partykuła eli.
Eli uůn je s Altrajśu?
Można też tworzyć pytania bez "eli".
Uůn je s Altrajśu? z odpowiednią intonacją.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Z grodu nad Sołą
|
| Wysłany: Pon 7:22, 04 Sie 2008 Temat postu: |
|
|
Co znaleźć mi się udało o języku serbskochorwackim:
| Cytat: |
Yes-no questions are sometimes marked by intonation alone. A
characteristic contour involves a drop before and during the accented syllable of
the focused word, followed by high pitch on the remainder of the word (the
"reverse pattern", Lehiste and Ivić 1986: Chapter 3; see also Nakić and Browne,
1975: 172-79):
Slavko vidi Olgu?
'Does SLAVKO see Olga?'
If no word is specially focused, the reverse pattern goes on the main verb:
Slavko vidi Olgu?
'Does Slavko see Olga?'
3.2.1.1.1 More frequent yes-no question markers are enclitic li and sentence-initial
da li. The finite verb (auxiliary if there is one, otherwise the main verb) precedes li
immediately and is thus sentence-initial:
Vidi li Slavko Olgu?
An enclitic finite verb is replaced in li questions by its non-enclitic (full) form (see
also 2.2.2.4.1):
Hoće li Slavko vid(j)eti Olgu?
'Will Slavko see Olga?'
Bi li Slavko vidio/video Olgu?
'Would Slavko see Olga?'
Je li Slavko vidio/video Olgu?
'Did Slavko see Olga?'
3.2.1.1.2 Da li, which may be regarded as the full form of li, gets the enclitics right
after it, and does not constrain the order of the remaining elements. The example
above would be:
Da li će Slavko vid(j)eti Olgu?
The Croatian standard prefers verb+li questions rather than the da li type.
3.2.1.1.3 Affirmative answers to yes-no questions of all types can be da 'yes',
repetition of the finite verb (in full form) or both:
Q. Slavko vidi Olgu? Vidi li Slavko Olgu? Da li Slavko vidi Olgu?
A. Da. or Vidi. or Da, vidi.
'Yes. He does. Yes, he does.'
Q. Hoće li Slavko vid(j)eti Olgu? Da li će Slavko vid(j)eti Olgu?
A. Da. or Hoće. or Da, hoće.
'Yes. He will. Yes, he will.'
3.2.1.1.4 Negative answers are given with ne 'no', and/or repetition of the negated
finite verb (recall that paired enclitic/full-form verbs have a single negated form,
sections 2.2.2.4 and 2.2.2.6 and 3.6):
Q. Slavko vidi Olgu? Vidi li Slavko Olgu? Da li Slavko vidi Olgu?
A. Ne. or Ne vidi. or Ne, ne vidi.
'No. He doesn't. No, he doesn't.'
Q. Hoće li Slavko vid(j)eti Olgu? Da li će Slavko vid(j)eti Olgu? |
Co udało mi się znaleźć o macedońskim:
| Cytat: |
3.2 Nondeclarative Sentence Types
Interrogatives are marked by a rising intonation on the verb or the focus of the question:
Ḱe odiš v o Bitola?
EX go-2.SG.PR in B.
‘Are you going to Bitola?’
Focus on the topic can also be achieved by inversion:
Vo Bitola ḱe odiš?
in B. EX go-2.SG.PR
‘Are you going to Bitola?’
LW/M 1 1 7 5 5 M ACEDONIAN
The interrogative particle li is used less in Macedonian than in Bulgarian. In Englund’s
(1977:137-43) corpus of yes/no questions, 60.4% of the Bulgarian questions used li as opposed to
30% in Macedonian, and 44.1% of her Macedonian questions had no lexical interrogative marker
but only 19.9% in Bulgarian. Another difference between Macedonian and Bulgarian is that li is
more strictly bound to follow the first stressed element in the clause or the verb in Macedonian.
Thus if the focus is anywhere but on the verb, that element must be at the beginning of the clause:
Ḱe odiš li vo Bitola?
EX go-2.SG.PR QU in B.
‘Will you go to Bitola?’
Vo Bitola li ḱe odiš?
in B. QU EX go-2.SG.PR
‘Is it to Bitola you will be going?’
Vo Bitola ḱe odiš li?
in B. EX go-2.SG.PR QU
‘Are you going to go to Bitola?’
*Ḱe odiš vo Bitola li?
EX go-2.SG.PR in B. QU
Englund’s corpus contains 6 exceptions to these generalizations, but I found that speakers rejected
such sentences, indicating that this aspect of the norm has become more stable. A conceptual entity
is treated as one stressed unit:
Nova Makedonija li mu ja donese?
New Macedonia QU him-DAT it-F.ACC bring-2.SG.AO
‘Was it (the newspaper) Nova Makedonija that you brought him’?
Other interrogative particles for yes/no questions:
dali ‘request for information’: Dali znaeš ‘Do you know?’
zar ‘surprise’: Zar znaeš ‘You mean, you know?!’
Zar ne znaeš ‘Don’t you know?!’
da ne ‘tag question’: Da ne si nešto bolen ‘You’re not sick, are you?’
(Unlike Bulgarian, Macedonian rarely uses da by
itself for a yes/no question)
ali colloquial variant of dali.
zer dialectal variant of zar
zarem less preferred variant of zar.
neli introduces a negative interrogative Neli znaeš ‘Don’t you know?’
or follows as a tag Znaeš, neli ‘You know, don’t you?’
a tag request for affirmation Znaeš, a ‘You know, right?’ |
Czeski:
| Cytat: |
Yes-no questions do not have a special syntax in Czech (though they do have a characteristic
intonation). Any declarative sentence can be used as a yes-no question, though the most usual
word order for yes-no questions places the verb first. All of the word orders illustrated above
can serve as yes-no questions, although the VSO and VOS sentences are the most natural
candidates: VSO: Napsala už Anna tu disertaci? "Did Anna write that dissertation already?",
VOS: Napsala už tu disertaci Anna? "Was Anna the one who got that dissertation written
already?". |
[link widoczny dla zalogowanych]
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez pittmirg dnia Pon 7:24, 04 Sie 2008, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Timpul
Dołączył: 02 Paź 2006
Posty: 449
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 11 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Pon 14:16, 04 Sie 2008 Temat postu: |
|
|
| Cytat: | W śląskim występuję partykuła eli.
Eli uůn je s Altrajśu?
Można też tworzyć pytania bez "eli".
Uůn je s Altrajśu? z odpowiednią intonacją. |
Dla mnie w śląskim w tworzeniu pytań rozróżnikiem jest jedynie intonacja. Ozi, partykuła eli jest używana jedynie w przypadku zdań twierdzących, np. Ńy wjym, eli to prowda, eli ńy.
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez Timpul dnia Pon 14:17, 04 Sie 2008, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
bandziol20
Dołączył: 22 Maj 2008
Posty: 2371
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 24 razy
Ostrzeżeń: 0/5
|
| Wysłany: Wto 10:17, 02 Wrz 2008 Temat postu: |
|
|
w języku baskijskim partykułę al (czy) umieszcza się w pytaniu zwykle na przedostatnim miejscu przed operatorem  można ją też spokojnie pominąć 
dla przedstawienia w pytaniu wyboru ( to czy tamto) używa się ala
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez bandziol20 dnia Wto 10:23, 02 Wrz 2008, w całości zmieniany 5 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Rémy
Dołączył: 03 Gru 2005
Posty: 1828
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 9 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: PL76200
|
| Wysłany: Wto 16:33, 02 Wrz 2008 Temat postu: |
|
|
Baskijski nie jest językiem słowiańskim.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Z grodu nad Sołą
|
| Wysłany: Śro 8:30, 03 Wrz 2008 Temat postu: |
|
|
WHS, bandziol20-VOC.
Swoją drogą, ta książka:
[link widoczny dla zalogowanych]
potwierdza moją mistyczną teorię, że w połabskim nie było żadnej partykuły pytającej.
| Cytat: | | Yes-no interrogative sentences seem to have been formed without any particle |
Szkoda, że podali same zdania bez rzeczownikowego podmiotu jako przykłady, inaczej można by coś pewniejszego powiedzieć o istnieniu/nieistnieniu inwersji.
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez pittmirg dnia Śro 8:30, 03 Wrz 2008, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Z grodu nad Sołą
|
| Wysłany: Sob 12:10, 29 Lis 2008 Temat postu: |
|
|
Ostatnio pittmirg się zdziwił, bo okazało się, że ukraiński najwyraźniej stosuje partykułę na początku zdania чи, podobną do polskiego czy.
Чи Андрій високий?
==========
- Чи маєш ти машину?
- Так, я маю машину. / Ні, я не маю машини.
W kaszubskim widziałem też czë, odpowiadające polskiemu czy.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Kwadracik
PaleoAdmin
Dołączył: 22 Kwi 2006
Posty: 3731
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 48 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Skierniewice
|
| Wysłany: Sob 12:38, 29 Lis 2008 Temat postu: |
|
|
| Cytat: | | Baskijski nie jest językiem słowiańskim. |
I Maria Skłodowska-Curie też?
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez Kwadracik dnia Sob 12:38, 29 Lis 2008, w całości zmieniany 1 raz
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
marteno rodia
Dołączył: 30 Gru 2008
Posty: 25
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Warszawa
|
| Wysłany: Śro 11:29, 31 Gru 2008 Temat postu: |
|
|
| pittmirg napisał: | | Ostatnio pittmirg się zdziwił, bo okazało się, że ukraiński najwyraźniej stosuje partykułę na początku zdania чи, podobną do polskiego czy. |
czy ta partykuła istniała już w ps.? czy też może pojawiła się dopiero w polskim i stamtąd przeszła do kaszub. i ukr.?
jeżeli jest starsza to czy można ją zrekonstruować jako wczesnops. *ki?
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
zavadzky
Moderator
Dołączył: 04 Mar 2006
Posty: 1564
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 49 razy
Ostrzeżeń: 1/5
|
| Wysłany: Śro 11:42, 31 Gru 2008 Temat postu: |
|
|
| Kwadracik napisał: | | Cytat: | | Baskijski nie jest językiem słowiańskim. |
I Maria Skłodowska-Curie też? |
Maria Skłodowska-Curie ma dużo zapożyczeń z francuskiego.
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Z grodu nad Sołą
|
| Wysłany: Śro 13:58, 31 Gru 2008 Temat postu: |
|
|
| marteno rodia napisał: | | pittmirg napisał: | | Ostatnio pittmirg się zdziwił, bo okazało się, że ukraiński najwyraźniej stosuje partykułę na początku zdania чи, podobną do polskiego czy. |
czy ta partykuła istniała już w ps.? czy też może pojawiła się dopiero w polskim i stamtąd przeszła do kaszub. i ukr.?
jeżeli jest starsza to czy można ją zrekonstruować jako wczesnops. *ki? |
Tak, można zrekonstruować *či dla prasłowiańskiego, pokrewne wyrazy występują też w dialektach rosyjskiego, czeskim, słowackim, serbskochorwackim, słoweńskim, ale niekoniecznie jako partykuły pytające (mogą pełnić funkcję spójników). Niewykluczone, że we wczesnym prasł. przed palatalizacją brzmiało to *kī, choć im bliżej PIE tym moja wiedza staje się b-j nikła.
Z Derksena:
| Cytat: | Proto-Slavic form: či
Grammatical information: conj.
Page in Trubačev: IV 109-110
Church Slavic: či `because' [conj]; čimь `what' [Isgmn]
Russian: či (dial.) `if, or' [conj]
Czech: či `if' [conj]
Polish: czy `if' [conj]
Serbo-Croatian: či `if' [conj]
Slovene: čì `if' [conj]
Indo-European reconstruction: kwiH
Page in Pokorny: 646
Other cognates: Av. čī `how' [adv]; Lat. quī `how, why' [adv]; OE hwȳ, hwī `why' [adv] |
Jak widać, nie uwzględnili tu funkcji pytającej tego wyrazu w polskim, i nie ma ukraińskiego.
Wydaje się też, że jest to jakoś związane etymologiczne z psł. *čь "co", które jednakże miało krótką samogłoskę, co nie?
Z Этимологического словаря русского языка:
| Cytat: | Word: чи
Near etymology: с. "ли, разве, или", южн., зап., курск., калужск., донск., укр. чи "ли, разве", чи -- чи "или -- или", блр. чы наряду с цi (ср. Карский, Белорусы 2, 2, 106; 2, 3, 209 и сл.; Symb. Rozwadowski 2, 291), др.-русск. чи "ли, разве, или", болг. чи "что", чеш. či "ли", слвц. či, польск. сzу "ли".
Further etymology: Праслав. či -- стар. тв. п. ед. ч. от *čь-tо. Подробнее см. чем, ср. И. Шмидт, Pluralb. 43; Бернекер I, 155. |
Cokolwiek znaczy "стар. тв. п. ед. ч.". Te skróty są dobijające.
Post został pochwalony 0 razy
Ostatnio zmieniony przez pittmirg dnia Śro 14:17, 31 Gru 2008, w całości zmieniany 2 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
Leto Atryda
Dołączył: 28 Sie 2007
Posty: 1597
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 13 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Arrakis
|
| Wysłany: Śro 14:23, 31 Gru 2008 Temat postu: |
|
|
Nie ma na końcu albo na początku jakiegoś indeksu skrótów ?
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
marteno rodia
Dołączył: 30 Gru 2008
Posty: 25
Przeczytał: 0 tematów
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Warszawa
|
| Wysłany: Śro 14:54, 31 Gru 2008 Temat postu: |
|
|
| Cytat: | | Z Этимологического словаря русского языка |
Może jestem laik i początkujący, ale gdzie mogę znaleźć taki etymologiczny słownik rosyjskiego? Mam wrażenie, że przekleiłeś to skądś z netu...
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
| Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat |
| Autor |
Wiadomość |
pittmirg
Dołączył: 27 Lut 2007
Posty: 2382
Przeczytał: 0 tematów
Pomógł: 38 razy
Ostrzeżeń: 0/5
Skąd: Z grodu nad Sołą
|
| Wysłany: Śro 15:05, 31 Gru 2008 Temat postu: |
|
|
@nolik:No właśnie nie widzę żadnego takowego indeksu, może byłby w jakimś wydaniu książkowym.
@marteno rodia: co, nie wyglądam na takiego cierpliwego benedyktyńskiego wklepywacza, któremu w dodatku chciałoby się kupić jakąś książkę...
Ano z [link widoczny dla zalogowanych].
Post został pochwalony 0 razy
|
|
| Powrót do góry |
|
|
|
|
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
|
fora.pl - załóż własne forum dyskusyjne za darmo
Powered by phpBB © 2001, 2005 phpBB Group
|
FAQ
Szukaj
Użytkownicy
Grupy
Galerie
Rejestracja
Zaloguj się, by sprawdzić wiadomości
Zaloguj
