Conlanger

bandziol20

Wśród przysłówków wyjątkową rolę zajmują tzw. przysłówki gradualne.
Informują one o stopniu występowania jakiejś cechy, jej nasileniu (oczywiście * często odbieranym subiektywnie).
Można oczywiście określić, że coś jest po prostu w wysokim stopniu jakieś (np. bardzo dobry), w średnim (średnio twardy) i niskim (trochę mokry).
Jednak mi odpowiada bardziej złożona systematyka, uwzględniająca niektóre odcienie przysłówków, ze względu na pełność i niepełność danej cechy.
Zatem swoista skala dla przysłówków gradualnych przedstawiałaby się następująco :

1. wysoki stopień ( b. ogólny jakiejś cechy jest dużo) : bardzo, ogromnie, wielce, wysoce, mocno

2. nadmierny stopień ( jakiejś cechy jest za dużo od tego czego np. się spodziewaliśmy) : zbyt, nazbyt, za bardzo, nadmiernie, przesadnie

3. pełny stopień ( tzn. jakiejś cechy jest w sam raz, akurat) : całkowicie, zupełnie, całkiem, w pełni

4. niepełny stopień ( czegoś brakuje do oczekiwanego przez nas poziomu):
prawie, niemal

5. dostateczny stopień ( no nie powalił nas ale możemy taki stopień zaakceptować ) : dość, dostatecznie, wystarczająco

6. niedostateczny ( nie spełnia naszych oczekiwań): za mało, nie dość

Wśród wszystkich przysłówków najliczniejsza jest grupa stopnia pierwszego, często z emocjonalnym podtekstem : diablo, cholernie, okropnie, strasznie, koszmarnie (długi film) itd.
Oczywiście można przeprowadzić inną klasyfikację wg własnego uznania.
Można np. oprócz kategorii intensywności wyróżnić kryterium:
> dostateczności i niedostateczności: nadmiernie - wystarczająco - za mało, nie dość ( 3 stopnie)
> kompletności i niekompletności : całkowicie - prawie

Ciekawie w języku polskim przedstawia się opozycja dwóch przysłówków gradualnych :
prawie i ledwie
W konkretnym zdaniu co ciekawe mogą one idealnie się wymieniać po wprowadzeniu przeczenia:
On prawie doszedł = On ledwo nie doszedł
On prawie nie zdał egzaminu = On ledwo zdał egzamin.

Oprócz tego przysłówek ledwo informuje o pewnych emocjach związanych z osiągnięciem poziomu : z trudem albo wystarczająco, ale mniej niż się można było spodziewać.
Ponadto ledwo może zawierać w sobie znaczenie czasowe: dopiero co, przed chwilą :
Ledwo wyszedł, gdy zaczął padać deszcz.

Czyli można powiedzieć, że opozycja ta jest "troszkę" asymetryczna semantycznie tzn. pod względem znaczenia.

Trochę o tym jak przysłówki gradualne sprawują się w zdaniu.
Podstawowe konstrukcje dla przysłówków w zdaniu układają się w sekwencje :
1.
przysłówek > przymiotnik > rzeczownik np. bardzo dobry człowiek, przerażająco przekrwione oczy
2.
rzeczownik > czasownik > przysłówek np. ptak wesoło śpiewa, chłopiec uczy się wytrwale Cool

Tymczasem przysłówki gradualne posiadają zdolność skracania jak i wydłużania tej sekwencji :
3.
przysłówek > rzeczownik : prawie trup, prawie milioner, niemal anioł
przysłówek > zaimek : prawie nikt, prawie wszyscy

gdy chodzi o rzeczowniki przysłówek określa jak bardzo ktoś jest tym, co określa jego nazwa; informuje, czy na tę nazwę zasługuje.
gdy chodzi o zaimek przysłówek określa jaką część stanowi to, co wynika z zaimka.

4.
przysłówek > przysłówek > przymiotnik > rzeczownik
np. prawie zupełnie siwy człowiek

rzeczownik > czasownik > przysłówek > przysłówek
samolot leci bardzo wysoko

w tych połączeniach przysłówki jakby dookreślają skalę wystąpienia cechy określanej przez inne przysłówki.

takie przysłówki w tego typu sytuacjach prawie nie mają samodzielnego znaczenia i służą jedynie do modyfikowania znaczenia zawartego w określanym przymiotniku lub przysłówku.
Wydawałoby się, że powinny się wobec tego raczej łatwo łączyć z innymi częściami mowy, ale okazuje się, że wcale tak łatwo i prosto im to nie przychodzi.
Ograniczenia, na które napotykają, mogą wypływać zarówno ze względu treści samego przysłówka określającego jak i od wyrazu określanego; np. doszczętnie obfity.
Wreszcie pojawiają się ograniczenia natury hm gramatycznej, np. możemy powiedzieć :

Dziewczyna jest całkiem sympatyczna. (orzecznikowa konstrukcja)
ale :
* Całkiem sympatyczna dziewczyna otworzyła nam drzwi.

jest już nieco problematyczne.

Są w końcu połączenia przysłówków gradualnych z liczebnikami : prawie, niemal, bez mała, wtórnie używany przysłówek blisko, ponad, przeszło.

Oczywiście pojawia się w tym miejscu kwestia liczebników nieokreślonych (nazywanych też nieoznaczonymi) : nazywają one ilość w sposób niedokładny, niesprecyzowany.
Genetycznie, tzn. z pochodzenia są one związane z różnymi częściami mowy :
> przysłówkami ( dużo, niedużo, sporo, mało),
> zaimkami ( kilka, tyle, ile),
> przymiotnikami ( wiele),
> rzeczownikami ( parę, trochę ).
Gdzie zaczyna się przysłówek a gdzie inna część mowy ? Często są to zbiory rozmyte. Razz

Heh.

bandziol20

bandziol20

Przysłówki z końcówką -mo

w języku starobułgarskim przysłówki zakończone na -мо odpowiadają na pytanie : dokąd ? (bułg. накъде ?):
- тамо ( pol. tam, bułg. натам), ямо (pol. dokąd, bułg. накъде), овамо (pol. tu; stpol. sam; ros. сюда, bułg. насам), онамо ( pol. tam, bułg. натам), инамо ( pol. tam, bułg. натам), вьсѣмо (pol. na wszystkie strony; bułg. навсякъде)

W języku słowackim przysłówki z końcówką –mo powstawały na wzór odprzymiotnikowych jakościowych przysłówków z morfemem -o.
Równocześnie wzbogacone są one o znaczenie okolicznika sposobu ( cesta koňmo, výskok roznožmo):
brodmo, čujmo, drepmo, kľačmo, kosmo, ležmo, obkročmo, odbočmo, pokradmo (ukradkiem), rozkročmo, roznožmo, sedmo, sklzmo, skokmo, skusmo, stojmo, šepmo, vismo, znožmo; a także analogie typu :
jednonožmo ( tż bez -mo > jednonož oraz wg tego utworzone : obojruč (= oburącz), obojnož ( = obunóż), holoruč ( gołą ręką) ), koňmo, krížmo, vozmo.
Przysłówek kradmo ( tż po części przysłówek letmo) , policzony został w poczet przysłówków jakościowych na -o, określających przymiotniki. Wyrazem tego są też utworzone przymiotniki od kradmo, letmo :
kradmý pohlád - ukradkowe spojrzenie
letmá prehliadka – pobieżny przegląd
ale także możliwa konstrukcja : prehliadka letmo – zerknięcie w przelocie

W języku rosyjskim istnieją również formacje z -мо. Najczęściej występują w postaci zaprzeczenia czyli w postaci не-...-мо, a pochodzą od imiesłowów przymiotnikowych na -имый, -емый albo od przymiotników ( pod względem strukturalnym - dawnych imiesłowów) :
невыносимо (прекрасный) - nieznośnie (piękny)
невыразимо (грустный) - (smutny) nie do opisania
недопустимо (мало) - niedopuszczalnie (mało)
независимо - niezależnie (od kogoś / czegoś), bez względu ( na kogoś / coś)
неизмеримо - niezmiernie, ogromnie, bez porównania
незримо - niezauważalnie, niedostrzegalnie (por. stpol. zniedobaczka)
неисчерпаемо (веселая) - nieustannie ( wesoła)
немыслимо - nie do pomyślenia
неопровержимо - nie do zbicia, nie do podważenia
неподрожаемо - nie do naśladowania ( do powtórzenia a. do podrobienia)
непостижимо - niezrozumiale, zagadkowo; это уму ~ - pot. to się w głowie nie mieści
непроходимо (глуп) - bezgranicznie (głupi)
нестерпимо ( нежное письмо) - (list delikatny) nie do wytrzymania ? inny przykład
неузнаваемо (похудеть) - (schudnąć) nie do poznania
Razz

bandziol20

Ciekawie na sprawę końcówek -o oraz -e zapatrywała się gramatyka z XIX w. Podaje m. in. , nie różnicując, takie oboczności :
bolesno / boleśnie; miło / mile, srogo / srodze, śmiało / śmiele, chytro / chytrze, leniwo / leniwie, pewno / pewnie

Ponadto prezentuje zestaw przymiotników na -o i -e, z informacjami kiedy używać jednych, kiedy drugich.

Rejestr ówczesnych różnic był następujący :

1. dalece / daleko
Dalece - o stopniu działania, łączy się zazwyczaj z przysłówkiem tak.
Daleko - używa się mówiąc o odległości

2. dusznie / duszno
Dusznie - z duszy, serdecznie
Duszno - o zaduchu

3. dziwnie / dziwno
dziwnie - szczególniej, osobliwie, np. dziwnie mi jest - ni źle, ni dobrze
dziwno - używa się tylko w nieosobistem wyrażeniu ze słowem być, np. dziwno mi jest (dziwuje się) Razz

4. godnie/ godno
godnie - należycie, znakomicie
godno (jest) - to co się godzi

5. jaśnie / jasno
jaśnie - dawniej powszechnie używano dziś tylko w Jaśnie Wielmożny
jasno - to jest pogodnie, nie pochmurno, widno

6. lekce / lekko
lekce - o cenie osób lub rzeczy
lekko - kiedy co nie jest ciężkie

7. pilnie / pilno
pilnie - mówiąc o usilności
pilno - o pospiechu

8. płatnie / płatno
(bez)płatnie - tylko Razz

złożone, darmo. ( Heh : dziś jest przecież i odpłatnie )
płatno - co korzyść przynosi ( A tego to w ogóle nie ma )

9. podobnie / podobno ( Hm rzeczywiście do dziś )
podobnie - równie jak, na kształt
podobno - zdaje się, być może

10. przeciwnie / przeciwno
przeciwnie - o czynnościach różnych
przeciwno - co szkodzi ( a tego to nie rozumiem)

11. równie / równo
równie - podobnie jak
równo - pod liniją

12. wysoce / wysoko
wysoce - o przymiotach niezmysłowych, np. wysoce zasłużony
wysoko - o położeniu rzeczy, np. wysoko wisi

Czyli do określeń "górnolotnych", abstrakcyjnych nieuchwytnych dokładnie zmysłami, niefizycznych stosowałoby się miejscownik, a do fizycznych konkretów biernik Razz

Ala · Wysłany: Nie 12:53, 22 Mar 2009 Temat postu:

Jak wystopniować przysłowek 'nieźle' ????

Z góry dziękuje ....pa :*

Vilén · Gość

Kwadracik · Wysłany: Nie 14:03, 22 Mar 2009 Temat postu:

Nieźle, niegorzej, nienajgorzej Razz

Goter · Wysłany: Nie 16:43, 22 Mar 2009 Temat postu:

Chyba "nie gorzej" i "nie najgorzej" Razz

Ala · Wysłany: Nie 16:57, 22 Mar 2009 Temat postu:

Dziękuje bardzo Very Happy

pittmirg · Wysłany: Nie 21:18, 22 Mar 2009 Temat postu:

Goter · Wysłany: Nie 21:28, 22 Mar 2009 Temat postu:

Tak. Partykułę "nie" piszemy łącznie z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu równym, i rozdzielnie z przymiotnikami i przysłówkami w stopniach wyższym i najwyższym Smile

Silmethúlë · Wysłany: Nie 21:46, 22 Mar 2009 Temat postu:

A nie łącznie w równym i wyższym, a rozłącznie w najwyższym? Czyli nieźle, niegorzej i nie najgorzej? Mnie tak uczyli... Razz

Kwadracik · Wysłany: Nie 23:08, 22 Mar 2009 Temat postu:

pittmirg · Wysłany: Pon 7:30, 23 Mar 2009 Temat postu: